15 tháng
12 năm
1394Trần Nghệ Tông (
chữ Hán: 陳藝宗) (
tháng 12 năm
1321 –
15 tháng 12 năm
1394) tên húy là
Trần Phủ (陳暊) hoặc
Trần Thúc Minh (陳叔明), còn gọi là
Nghệ Hoàng (藝皇), là vị
hoàng đế thứ 9 của
nhà Trần nước
Đại Việt. Ông giữ ngôi 2 năm (
1370–
1372), ở ngôi
Thái thượng hoàng hơn 20 năm (
1372–
1394).Trần Phủ là con thứ ba của
Trần Minh Tông và là anh của
Trần Dụ Tông. Năm
1369,
Dụ Tông chết, truyền ngôi cho người cháu nuôi là
Trần Nhật Lễ. Vua Nhật Lễ ăn chơi sa đọa, lại định đổi sang
họ Dương, gây oán hận cho các tôn thất nhà Trần. Năm
1370, Trần Phủ, bấy giờ là Thái sư Cung Định Đại vương, lãnh đạo cuộc
đảo chính giết Nhật Lễ. Trần Phủ lên ngôi tức vua Trần Nghệ Tông. Nghệ Tông sửa sang chính sự, muốn khôi phục thời thịnh trị của
Trần Minh Tông. Năm 1371, vua
Chiêm Thành là
Chế Bồng Nga dẫn quân đánh
Đại Việt, tới tận
Thăng Long, đốt phá cung thất. Nhà vua phải trốn ra huyện
Đông Ngàn, chờ khi quân Chiêm rút mới về.
[1]Năm
1372 Trần Nghệ Tông nhường ngôi cho em là
Trần Duệ Tông. Duệ Tông tôn anh làm
Thái thượng hoàng. Năm
1377, vua
Trần Duệ Tông thân đi đánh
Chiêm Thành, bị chết tại trận.
Chế Bồng Nga nhân đó liên tiếp đánh phá
Đại Việt. Quan quân Việt nhiều lần thua trận,
thượng hoàng phải trốn khỏi kinh sư. Đến năm
1390, thủy quân
Đại Việt do tướng
Trần Khát Chân chỉ huy đánh bại quân Chiêm Thành, tình hình mới tạm yên.Trong sử sách, Thượng hoàng Trần Nghệ Tông bị phê phán vì không sửa sang
quân đội và vì tiếp tay cho người em họ bên ngoại là
Thái sư Hồ Quý Ly chuyên quyền, giết hại tôn thất.
[1] Năm
1388, người kế vị Duệ Tông là
Trần Hiện có ý mưu trừ
Quý Ly. Thượng hoàng giết
Trần Hiện, rồi lập con nhỏ của mình là
Trần Thuận Tông kế vị. Thượng hoàng tiếp tục xử lý triều chính tới khi mất. Thời gian này,
Quý Ly tìm cách gây dựng thanh thế, giật dây khiến Trần Nghệ Tông xuống tay trừ đi các đối thủ chính trị của mình, đặc biệt là các tôn thất hoàng tộc họ Trần.Năm
1394, Trần Nghệ Tông bệnh nặng, từ lâu đã rõ ý đồ của
Hồ Quý Ly nên sai người vẽ tranh Tứ phụ; lấy các tích cổ việc
Chu Công giúp
Chu Thành Vương,
Hoắc Quang giúp
Hán Chiêu Đế,
Gia Cát Lượng giúp
Thục Hán Hậu chúa,
Tô Hiến Thành giúp
Lý Cao Tông, có ý răn đe
Quý Ly trợ giúp
Trần Thuận Tông.
Hồ Quý Ly khóc tạ theo, thề thốt sẽ hết lòng giúp đỡ ngôi vua nhà Trần. Cuối năm ấy, Trần Nghệ Tông mất,
Hồ Quý Ly nắm đại quyền trong tay, phế bỏ
Trần Thuận Tông, dần dần trừ đi các tôn thất cản đường là Thượng tướng
Trần Khát Chân và Thái bảo
Trần Nguyên Hãng. Đến năm
1400, Hồ Quý Ly cướp ngôi, lập ra triều đại
nhà Hồ.