Mông Cổ
ᠮᠣᠩᠭ᠋ᠣᠯᠤᠯᠤᠰ
Monggol Ulus
Монгол Улс
Mongol Uls
Mông Cổ (
tiếng Mông Cổ:
/Monggol Ulus trong chữ viết Mông Cổ;
Монгол Улс/Mongol Uls trong chữ viết Kirin Mông Cổ) là một
quốc gia có chủ quyền nội lục nằm tại
Đông Á. Lãnh thổ Mông Cổ gần tương ứng với
Ngoại Mông trong lịch sử, và thuật ngữ này đôi khi vẫn được sử dụng để chỉ quốc gia hiện tại. Mông Cổ có biên giới với
Trung Quốc về phía nam và có biên giới với
Nga về phía bắc.Mông Cổ có diện tích 1.564.116 kilômét vuông (603.909 sq mi), là quốc gia có chủ quyền đầy đủ
lớn thứ 18 và
thưa dân nhất trên thế giới, có dân số khoảng ba triệu người. Đây cũng là
quốc gia nội lục lớn thứ nhì thế giới, sau
Kazakhstan. Mông Cổ có rất ít đất canh tác do hầu hết diện tích do thảo nguyên bao phủ, có các dãy núi về phía bắc và phía tây, và
sa mạc Gobi nằm về phía nam.
Ulaanbaatar là thủ đô và thành phố lớn nhất của Mông Cổ, là nơi cư trú của khoảng 45% dân số toàn quốc.Khoảng 30% dân số Mông Cổ ngày nay là dân
du mục hoặc bán du mục; văn hóa ngựa vẫn nguyên vẹn. Đa số cư dân là tín đồ
Phật giáo, tiếp đến là nhóm người không theo tôn giáo nào, còn
Hồi giáo chiếm ưu thế trong cộng đồng
người Kazakh thiểu số. Đa số công dân thuộc dân tộc Mông Cổ, các dân tộc thiểu số như người Kazakh,
người Tuva chủ yếu sống tại miền tây. Mông Cổ gia nhập
Tổ chức Thương mại Thế giới vào năm 1997, và tìm cách mở rộng tham gia trong các tổ chức kinh tế và thương mại khu vực.
[1]Khu vực nay là Mông Cổ từng nằm dưới quyền cai trị của nhiều đế quốc du mục, như
Hung Nô,
Tiên Ti,
Nhu Nhiên. Năm 1206,
Thành Cát Tư Hãn lập ra
Đế quốc Mông Cổ, sau đó nó phát triển thành đế quốc lục địa liền kề lớn nhất trong lịch sử nhân loại. Cháu nội của ông là
Hốt Tất Liệt lập ra
nhà Nguyên và chinh phục miền Nam Trung Quốc. Sau khi nhà Nguyên sụp đổ, người Mông Cổ triệt thoái về Mông Cổ và lại tiếp tục xung đột phe phái như trước, ngoại trừ trong thời kỳ Đạt Diên Hãn và Trát Tát Khắc Đồ Hãn.Đến thế kỷ XVI,
Phật giáo Tây Tạng bắt đầu truyền đến Mông Cổ.
Nhà Thanh do người Mãn lập ra sáp nhập Mông Cổ trong thế kỷ XVII. Đến đầu thập niên 1900, khoảng một phần ba nam giới trưởng thành tại Mông Cổ là tăng nhân.
[2][3] Sau khi nhà Thanh sụp đổ vào năm 1912,Ngoại Mông Cổ
tuyên bố độc lập từ nhà Thanh, và đến năm 1921
thiết lập nền độc lập thực tế từ
Trung Hoa Dân Quốc. Ngay sau đó, quốc gia nằm dưới quyền kiểm soát của
Liên Xô(là thế lực giúp đỡ họ độc lập khỏi Trung Quốc). Năm 1924,
Cộng hòa Nhân dân Mông Cổ được tuyên bố thành lập, trở thành một
quốc gia vệ tinh của Liên Xô.
[4] Trước
biến động tại Liên Xô và Đông Âu, Mông Cổ tiến hành
cách mạng dân chủ hòa bình vào đầu năm 1990. Kết quả là một hệ thống đa đảng, một bản hiến pháp mới năm 1992, và chuyển đổi sang
kinh tế thị trường.