Hốt Tất Liệt (
tiếng Mông Cổ: ᠬᠤᠪᠢᠯᠠᠢ ᠬᠠᠭᠠᠨ , Xubilaĭ Khaan,
chữ Hán: 忽必烈;
bính âm: Hūbìliè;
23 tháng 9,
1215[5] -
18 tháng 2,
1294[6]), Hãn hiệu
Tiết Thiện Hãn (ᠰᠡᠴᠡᠨ ᠬᠠᠭᠠᠠᠨ, Сэцэн хаан, Sechen Khan), là
khả hãn (khagan) thứ năm của
đế quốc Mông Cổ, và là người sáng lập ra triều đại
nhà Nguyên trong
lịch sử Trung Quốc.Ông là con trai thứ hai của
Đà Lôi và là cháu nội của
Thành Cát Tư Hãn - vị khả hãn sáng lập đế quốc Mông Cổ. Năm
1260, Hốt Tất Liệt và em trai ông là
A Lý Bất Ca (Ariq Böke) đã cùng xưng khả hãn Mông Cổ sau khi anh trai
Mông Kha của họ băng hà một năm trước đó mà không chỉ định người kế vị. Cuối cùng, ông đã giành thắng lợi trước A Lý Bất Ca vào năm 1264 sau cuộc
xung đột 4 năm, dẫn đến sự chia rẽ chính trị sâu sắc trong nội bộ Mông Cổ, nhưng đế quốc này về tổng thể vẫn là thống nhất và hùng mạnh.
[7] Ảnh hưởng của Hốt Tất Liệt vẫn còn mạnh tại
hãn quốc Y Nhi và
Kim Trướng hãn quốc, các phần phía tây của đế quốc Mông Cổ.
[8]Dưới sự lãnh đạo của Hốt Tất Liệt, đế quốc Mông Cổ đã đạt đến thời kỳ cực thịnh. Ông đã dời đô từ
Hoa Lâm (Karakorum) về
Đại Đô (tức
Bắc Kinh ngày nay). Năm
1271, Hốt Tất Liệt thành lập
nhà Nguyên_đế quốc kiểm soát các khu vực ngày nay thuộc
Mông Cổ,
Hoa Bắc, tây bắc
Trung Quốc, bán đảo
Triều Tiên và các khu vực cận kề, giúp ông có địa vị như một
hoàng đế Trung Hoa. Năm
1279, quân đội nhà Nguyên đánh bại
Nam Tống, Hốt Tất Liệt chính thức trở thành hoàng đế Trung Hoa đầu tiên không phải người Hán và cai trị nhà Nguyên đến khi mất vào năm 1294, miếu hiệu là
Nguyên Thế Tổ (元世祖).Dưới sự cai trị của Hốt Tất Liệt, tất cả các vương quốc phụ cận với đế quốc Mông Cổ đều trở thành các nước chư hầu lệ thuộc. Ông phát động các chiến dịch thôn tính
Nhật Bản,
Đại Việt,
Bagan và
Java, nhưng không thành. Mặc dù rằng Hốt Tất Liệt theo
đạo Phật nhưng ông lại cũng để ý đến sự phát triển của
đạo Kitô[9] trên thế giới và mời các sứ giả đến
Trung Quốc truyền đạo. Ông cũng chú trọng đến việc phát triển các nghề thủ công, khoa học và nghệ thuật. Bức chân dung hoàng gia của Hốt Tất Liệt là một phần của một bộ sưu tập chân dung của các hoàng đế và hoàng hậu nhà Nguyên, hiện nằm trong bộ sưu tập của
Bảo tàng Cố cung Quốc gia ở
Đài Bắc. Màu trắng, biểu trưng cho địa vị hoàng gia của Hốt Tất Liệt cũng như triều đại nhà Nguyên.