Nhà Tây Sơn (
chữ Nôm: 家西山,
chữ Hán: 西山朝,
Hán Việt: Tây Sơn triều) là một
triều đại trong
lịch sử Việt Nam tồn tại từ năm
1778 đến năm
1802, được thành lập trong bối cảnh cuộc chiến
Trịnh-Nguyễn phân tranh cuối thời
Lê Trung hưng (
1533–
1789). Theo cách gọi của phần lớn sử gia, nhất là các sử gia hiện đại
[1] tại Việt Nam thì "nhà Tây Sơn" được dùng để gọi triều đại của anh em
Nguyễn Nhạc,
Nguyễn Lữ và
Nguyễn Huệ để phân biệt với
nhà Nguyễn của
Nguyễn Ánh (vì cùng họ
Nguyễn). Ngoài ra, "Tây Sơn" cũng chỉ các
tướng lĩnh và
quân đội xuất thân từ ấp
Tây Sơn; cũng được dùng làm tên cuộc chiến của Tây Sơn.Người nắm quyền đầu tiên của nhà Tây Sơn là
Nguyễn Nhạc, người anh cả, lên ngôi năm
1778. Tới năm
1788,
Nguyễn Nhạc nhường ngôi cho em là
Nguyễn Huệ, chính là Quang Trung hoàng đế.Một trong những công tích lớn nhất của nhà Tây Sơn trong
lịch sử dân tộc là đã tiến đến rất gần công cuộc thống nhất và
mở rộng lãnh thổ đất nước sau hàng trăm năm Việt Nam bị chia cắt bởi các cuộc tranh giành quyền lực giữa các thế lực lớn
Mạc –
Trịnh –
Nguyễn kể từ khi
nhà Lê sơ (
1428–
1527) bị sụp đổ, đồng thời
triều đại này đã 2 lần đánh bại quân xâm lược ngoại quốc (quân
Xiêm La và quân
nhà Thanh) bằng những
chiến dịch quân sự thần tốc. Tuy nhiên, năm
1792, vua
Quang Trung (
Nguyễn Huệ) đột ngột qua đời khi còn khá trẻ, người kế vị là
Quang Toản còn quá nhỏ (9 tuổi) đã khiến nhà Tây Sơn không có
lãnh đạo đủ năng lực, ưu thế dần chuyển sang
Nguyễn Ánh, một hậu duệ của dòng họ
Chúa Nguyễn nắm quyền trên đất
Đàng Trong trước kia.Triều đại Tây Sơn tồn tại khoảng 24 năm thì sụp đổ sau khi
Nguyễn Ánh tiến hành một cuộc
chiến tranh toàn diện để tiêu diệt nhà Tây Sơn và thành lập
nhà Nguyễn. Đối với
nhà Nguyễn, nhà Tây Sơn bị xem là giặc phản loạn do họ đã đánh đổ thế lực của chúa Nguyễn. Chính vì thế,
nhà Nguyễn tìm nhiều cách xóa bỏ uy tín và những di tích liên quan tới nhà Tây Sơn, nhưng những người ngưỡng mộ quý mến vẫn ghi nhớ các chiến tích và công lao của nhà Tây Sơn, nhiều nơi đã lập đền thờ các vị vua, tướng lĩnh của triều đại này. Ngày nay, nhà Tây Sơn được coi là một triều đại chính thống của Việt Nam, hoàng đế
Quang Trung được coi là người
anh hùng dân tộc với những chiến công chống ngoại xâm và cũng là người đề ra nhiều cải cách quan trọng trong xây dựng đất nước.
[2]