Fidel Alejandro Castro Ruz (Phiên âm
tiếng Việt:
Phi-đen Cát-xtơ-rô) ( 13 tháng 8 năm
1926 –
25 tháng 11 năm
2016)
[1][2] là một trong những
nhà lãnh đạo chủ chốt của
Cách mạng Cuba,
Thủ tướng Cuba từ
tháng 2 năm
1959 tới
tháng 12 năm
1976, và sau đó là
Chủ tịch Hội đồng Nhà nước Cuba cho tới khi ông từ chức
tháng 2 năm
2008. Ông là
Bí thư thứ nhất Đảng Cộng sản Cuba từ
tháng 10 năm
1965 tới
tháng 4 năm
2011, em trai ông,
Raúl Castro, được kế nhiệm chức vụ này vào ngày
19 tháng 4 năm
2011. Ông là người đương thời với những nhà lãnh đạo nổi tiếng như
Che Guevara,
Hồ Chí Minh,
Nelson Mandela,...
[3]Ông sinh ra trong
gia đình giàu có và đã có bằng luật. Khi học tập ở
Đại học La Habana, ông bắt đầu sự nghiệp
chính trị và trở thành một nhân vật được biết đến trong chính giới
Cuba.
[4] Sự nghiệp chính trị của ông tiếp tục với những lời chỉ trích mang tính
chủ nghĩa dân tộc đối với
Tổng thống Fulgencio Batista, và sự ảnh hưởng chính trị của
Hoa Kỳ với Cuba. Ông trở thành một nhân vật chống Batista kịch liệt và thu hút sự chú ý của chính quyền.
[5] Cuối cùng, ông cầm đầu cuộc tấn công thất bại năm
1953 vào
Pháo đài Moncada, sau đó bị bắt, xét xử, tống giam và thả tự do. Sau đó ông tới
México[6][7] để tổ chức và huấn luyện một cuộc tấn công vào chế độ Batista ở
Cuba. Ông và các đồng chí cách mạng rời
Mexico tới miền Đông Cuba
tháng 12 năm
1956.Castro lên nắm quyền lực sau thắng lợi của cuộc
cách mạng Cuba lật đổ chế độ
độc tài được
Hoa Kỳ tài trợ
[8] của
Fulgencio Batista,
[9] và một thời gian ngắn sau đó trở thành
Thủ tướng Cuba.
[10] Năm
1965, ông trở thành
Bí thư thứ nhất của
Đảng Cộng sản Cuba và
lãnh đạo cuộc chuyển tiếp Cuba trở thành một nhà nước
Cộng hoà xã hội chủ nghĩa độc đảng. Ông đã loại bỏ nền
kinh tế thị trường, thi hành chính sách
kinh tế tập trung kế hoạch hóa, chú trọng phát triển
giáo dục và
y tế của đất nước, loại bỏ nạn
phân biệt chủng tộc, trấn áp các băng đảng tội phạm đồng thời đàn áp những nhân vật
bất đồng chính kiến[11]. Năm
1976, ông trở thành Chủ tịch
Hội đồng Nhà nước cũng như
Hội đồng Bộ trưởng. Ông cũng giữ cấp bậc tối cao quân đội
Comandante en Jefe ("Tổng chỉ huy")
các lực lượng vũ trang Cuba.Sau cuộc
phẫu thuật ruột bởi một
bệnh hệ tiêu hóa không được tiết lộ được cho là
diverticulitis,
[12] Castro
đã chuyển giao các chức vụ của mình cho Phó Chủ tịch thứ nhất, đồng thời là em trai ông,
Raúl Castro, ngày
31 tháng 7 năm
2006. Ngày
19 tháng 2 năm
2008, 5 ngày trước khi thời hạn nhiệm kỳ của ông kết thúc, ông thông báo không tiếp tục tham gia tranh cử một nhiệm kỳ nữa với cả chức danh chủ tịch và tổng tư lệnh.
[13][14] Ngày
24 tháng 2 năm
2008,
Quốc hội Cuba bầu
Raúl Castro kế nhiệm ông làm Chủ tịch Cuba.
[15]Trên bình diện quốc tế, Castro đã trở thành một "anh hùng thế giới theo khuôn mẫu của
Garibaldi" đối với mọi người trên khắp
thế giới đang nỗ lực chống lại
chủ nghĩa đế quốc[16]. Castro ủng hộ việc thành lập các chính phủ
Mác xít ở
Chilê,
Nicaragua và
Grenada, cũng như gửi quân đội tới tham chiến trong các cuộc
Chiến tranh Yom Kippur,
Chiến tranh Ogaden và
Nội chiến Angola. Ông đã được trao tặng rất nhiều giải thưởng và huân chương danh dự của các nước, và đã được xem là nguồn cảm hứng cho nhiều nhà lãnh đạo nổi tiếng khác như
Ahmed Ben Bella và
Nelson Mandela, người sau đó trao tặng ông giải thưởng dân sự cao nhất của
Nam Phi cho người nước ngoài,
Huân chương Hảo Vọng[17]Những người ủng hộ Castro xem ông là một trong những
nhà cách mạng kiệt xuất nhất nửa sau
thế kỷ XX, là
biểu tượng của sự ủng hộ về mặt tinh thần đối với nhân dân những nước có đời sống kinh tế thấp hoặc là bị chính quyền trấn áp trên thế giới. Chính phủ Castro đóng vai trò không nhỏ trong cuộc giải phóng người da đen
Nam Phi khỏi chế độ phân biệt chủng tộc
Apartheid nói riêng cũng như những cuộc đấu tranh đòi độc lập diễn ra tại các quốc gia
châu Phi thời bấy giờ nói chung. Người dân nhiều nước
châu Á,
châu Phi vẫn ghi nhớ sự giúp đỡ của Fidel Castro cho công cuộc giành độc lập và sự trợ giúp về
y tế,
giáo dục của
Cuba cho các nước này
[3] Ngược lại, những quan điểm chỉ trích Castro (từ tổ chức theo dõi nhân quyền Hoa Kỳ hoặc người Cuba sống lưu vong ở Mỹ) thì cáo buộc ông là "nhà độc tài với những hành động vi phạm nhân quyền", đây cũng là lý do
chính phủ Mỹ dùng để áp đặt lệnh cấm vận lên
Cuba suốt từ năm 1960
[18][19].Fidel Castro cũng là
nhà lãnh tụ đã vượt qua nhiều sóng gió và nguy hiểm nhất: tháng 12 năm 2011,
Sách Kỷ lục Guinness đã công nhận ông là người bị
ám sát nhiều nhất (638 lần), chủ yếu bởi tổ chức Tình báo Trung ương Mỹ
CIA tiến hành. Ông qua đời vào 22h29 ngày
25 tháng 11 năm
2016 (tức vào 10h29 sáng ngày
26 tháng 11 theo giờ
Việt Nam). Thi hài của Castro được
hỏa táng.
[20] sau đó an táng tại thành phố
Santiago de Cuba, đông nam
Cuba, vào ngày 4 tháng 12 năm 2016.