Atisô (bắt nguồn từ từ tiếng Pháp artichaut /aʁtiʃo/)
[1] (
tên khoa học: Cynara scolymus), còn được viết là
a-ti-sô,
[2] a ti sô,
[1] cũng còn được gọi là
ác-ti-sô,
[3] là loại cây lá gai lâu năm có nguồn gốc từ miền Nam
châu Âu (quanh
Địa Trung Hải) đã được người
Cổ Hy Lạp và Cổ
La Mã trồng để lấy hoa làm rau ăn. Atisô có thể cao lên tới 1,5 đến 2 mét, lá cây dài từ 50–80 cm.Những cây atisô được trồng đầu tiên ở quanh
Naples vào giữa
thế kỷ 15. Nó được
Catherine de Medici giới thiệu tới nước Pháp trong
thế kỷ 16, sau đó, người
Hà Lan mang nó đến
Anh. Atisô tiếp tục được mang tới
Mỹ trong
thế kỷ 19 bởi những người đến nhập cư: bang
Louisiana bởi người Pháp và bang
California bởi người
Tây Ban Nha. Ngày nay, atisô được trồng chủ yếu ở Pháp, Ý và Tây Ban Nha, Mỹ và các nước
Mỹ Latinh. Atisô du thực vào
Việt Nam đầu
thế kỷ 20, được trồng ở
Sa Pa,
Tam Đảo, nhiều nhất là ở
Đà Lạt.Hiện nay, người ta trồng atisô không những chỉ dùng lá bắc và đế hoa để ăn mà còn dùng làm thuốc. Hoạt chất chính của atisô là
cynarine (Acide 1- 3 dicaféin quinic). Ngoài ra còn có
inulin,
inulinaza,
tanin, các muối hữu cơ của các kim loại
Kali,
Canxi,
Magiê,
Natri... Atisô có tác dụng hạ
cholesterol và
urê trong
máu, tạo
mật, tăng tiết mật, lợi tiểu, thường được làm thuốc thông mật, thông
tiểu tiện, chữa các chứng bệnh về
gan,
thận. Tuy chất cynarine đã tổng hợp được nhưng người ta vẫn dùng chế phẩm từ cao lá atisô tươi. Trên thế giới, biệt dược Chophytol của hãng Rosa (Pháp) là thông dụng hơn cả.