Vĩnh Yên là một tỉnh cũ của
Việt Nam. Tỉnh Vĩnh Yên được thành lập ngày
29 tháng 12 năm
1899, do tách toàn bộ phủ Vĩnh Tường (gồm 5 huyện
Bạch Hạc,
Lập Thạch,
Yên Lạc,
Yên Lãng và
Tam Dương) của tỉnh
Sơn Tây và huyện
Bình Xuyên (thuộc tỉnh Sơn Tây từ năm
1891, trước thuộc phủ
Phú Bình, tỉnh
Thái Nguyên). Như vậy tỉnh Vĩnh Yên khi thành lập gồm 1 phủ, 6 huyện. Tỉnh lị đặt tại xã Tích Sơn, huyện Tam Dương (nay là
thành phố Vĩnh Yên).Trước đó, từ ngày
20 tháng 10 năm
1890 đến ngày
12 tháng 4 năm
1891, đã tồn tại đạo Vĩnh Yên, cũng gồm phủ Vĩnh Tường và huyện Bình Xuyên của tỉnh
Thái Nguyên, cùng với một phần đất của huyện Kim Anh (thuộc tỉnh
Bắc Ninh). Lị sở đóng tại
Hương Canh. Sau đó đạo Vĩnh Yên bị bãi bỏ và nhập trở lại tỉnh Sơn Tây cùng với huyện Bình Xuyên.Ngày
6 tháng 10 năm
1901, huyện Yên Lãng của tỉnh Vĩnh Yên được tách ra, cùng với phủ
Đa Phúc, huyện Kim Anh, một phần huyện Đông Khê (thuộc phủ Từ Sơn của tỉnh Bắc Ninh) lập thành tỉnh mới
Phù Lỗ. Năm
1904, tỉnh Phù Lỗ đổi tên thành tỉnh
Phúc Yên. Đến năm
1913, tỉnh Phúc Yên chuyển thành đại lý hành chính Phúc Yên thuộc tỉnh Vĩnh Yên. Năm
1923 tỉnh Phúc Yên được tái lập trên cơ sở đại lý Phúc Yên.Sau đó tỉnh Vĩnh Yên bao gồm 1 phủ Vĩnh Tường với 4 huyện Bình Xuyên, Lập Thạch, Tam Dương, Yên Lạc.Công sứ Pháp ở Vĩnh Yên (
1899-
1937)Tuần phủ Vĩnh Yên: Trong
kháng chiến chống Pháp, Vĩnh Yên thuộc Liên khu Việt Bắc.Trước khi hợp nhất tỉnh Vĩnh Yên có tỉnh lỵ là
thị xã Vĩnh Yên và 5 huyện:
Bình Xuyên,
Lập Thạch,
Tam Dương,
Vĩnh Tường,
Yên Lạc.Ngày
12 tháng 2 năm
1950, Chính phủ
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa hợp nhất hai tỉnh Vĩnh Yên và Phúc Yên thành tỉnh
Vĩnh Phúc.Năm
1952, chính quyền
Quốc gia Việt Nam thân Pháp do
Bảo Đại đứng đầu mà đại diện là Thủ hiến Bắc Việt cũng hợp nhất hai tỉnh Vĩnh Yên và Phúc Yên thành một tỉnh mới nhưng lại lấy tên là tỉnh Vĩnh Phúc Yên. Tên gọi này chỉ tồn tại đến giữa năm
1954, sau khi
Hiệp định Genève được ký kết và đất nước tạm thời bị chia đôi, theo đó chính quyền
Quốc gia Việt Nam chuyển vào miền Nam.