Vịnh Hạ Long là một
vịnh nhỏ thuộc phần bờ tây
vịnh Bắc Bộ tại khu vực biển Đông Bắc
Việt Nam, bao gồm vùng biển đảo thuộc
thành phố Hạ Long,
thành phố Cẩm Phả và một phần
huyện đảo Vân Đồn của tỉnh
Quảng Ninh.Là trung tâm của một khu vực rộng lớn có những yếu tố ít nhiều tương đồng về
địa chất,
địa mạo,
cảnh quan,
khí hậu và
văn hóa, với vịnh
Bái Tử Long phía Đông Bắc và
quần đảo Cát Bà phía Tây Nam, vịnh Hạ Long giới hạn trong diện tích khoảng 1.553 km² bao gồm 1.969 hòn đảo lớn nhỏ, phần lớn là đảo
đá vôi, trong đó vùng lõi của vịnh có diện tích 335 km² quần tụ dày đặc 775 hòn đảo. Lịch sử kiến tạo địa chất đá vôi của vịnh đã trải qua khoảng 500 triệu năm với những hoàn cảnh
cổ địa lý rất khác nhau; và quá trình tiến hóa
carxtơ đầy đủ trải qua trên 20 triệu năm với sự kết hợp các yếu tố như tầng đá vôi dày, khí hậu nóng ẩm và tiến trình nâng kiến tạo chậm chạp trên tổng thể.
[1] Sự kết hợp của
môi trường, khí hậu, địa chất, địa mạo, đã khiến vịnh Hạ Long trở thành quần tụ của
đa dạng sinh học bao gồm
hệ sinh thái rừng kín thường xanh mưa ẩm nhiệt đới và
hệ sinh thái biển và ven bờ với nhiều tiểu hệ sinh thái.
[2] 17 loài thực vật đặc hữu
[3] và khoảng 60 loài động vật đặc hữu
[4] đã được phát hiện trong số hàng ngàn động, thực vật quần cư tại vịnh.Những kết quả nghiên cứu, thám sát
khảo cổ học và
văn hóa học cho thấy sự hiện diện của những cư dân tiền sử trên vùng vịnh Hạ Long từ khá sớm, đã tạo lập những hình thái
văn hóa cổ đại tiếp nối nhau bao gồm
văn hóa Soi Nhụ trong khoảng 18.000-7.000 năm
trước Công Nguyên,
văn hóa Cái Bèo trong 7.000-5.000 năm trước Công Nguyên
[5] và
văn hóa Hạ Long cách ngày nay khoảng từ 3.500-5.000 năm.
[6] Tiến trình dựng nước và truyền thống giữ nước của
dân tộc Việt Nam, trong suốt hành trình lịch sử, cũng khẳng định vị trí tiền tiêu và vị thế văn hóa của vịnh Hạ Long qua những địa danh mà tên gọi gắn với điển tích còn lưu truyền đến nay, như
núi Bài Thơ,
hang Đầu Gỗ,
Bãi Cháy[6] v.v. Hiện nay, vịnh Hạ Long là một khu vực phát triển năng động nhờ những điều kiện và lợi thế sẵn có như có một tiềm năng lớn về
du lịch,
nghiên cứu khoa học, nuôi trồng, đánh bắt
thủy sản,
giao thông thủy đối với khu vực vùng biển
Đông Bắc Việt Nam nói riêng và
miền Bắc Việt Nam nói chung.
[7]Từ hơn 500 năm về trước trong bài thơ Lộ nhập Vân Đồn,
Nguyễn Trãi đã lần đầu tiên ca ngợi vịnh Hạ Long là "kỳ quan đá dựng giữa trời cao".
[8] Năm 1962
Bộ Văn hóa - Thông tin (Việt Nam) đã xếp hạng vịnh Hạ Long là di tích danh thắng cấp quốc gia đồng thời quy hoạch vùng bảo vệ.
[9] Năm 1994
vùng lõi của vịnh Hạ Long được
UNESCO công nhận là
Di sản Thiên nhiên Thế giới với giá trị thẩm mỹ (tiêu chuẩn vii), và được tái công nhận lần thứ 2 với giá trị ngoại hạng toàn cầu về địa chất-địa mạo (tiêu chuẩn viii) vào năm 2000.
[10] Cùng với
vịnh Nha Trang và
vịnh Lăng Cô của Việt Nam, vịnh Hạ Long là một trong số 29
vịnh được
Câu lạc bộ những vịnh đẹp nhất thế giới xếp hạng và chính thức công nhận vào tháng 7 năm 2003.
[11]Vịnh Hạ Long cùng với đảo Cát Bà tạo thành một trong 21
khu du lịch quốc gia đầu tiên ở Việt Nam. Năm 2015, Cục Di sản văn hóa đã công bố về số lượng khách tham quan vịnh Hạ Long là trên 2,5 triệu lượt khách.
[12]