Macedonia (
/ˌmæsɪˈdoʊniə/ (
nghe)) hoặc
Macedon (
/ˈmæsɪˌdɒn/;
tiếng Hy Lạp: Μακεδονία, Makedonía), là một
vương quốc cổ đại nằm ở ngoài rìa phía bắc của nền văn minh
Hy Lạp Cổ xưa và
Hy Lạp Cổ điển,
[6] và sau này trở thành quốc gia bá chủ ở
Hy Lạp thời kỳ Hy Lạp hóa.
[7] Vương quốc được thành lập và ban đầu được cai trị bởi
triều đại Argead, tiếp theo sau đó là nhà
Antipatros và
Antigonos. Vốn là quê nhà của
người Macedonia cổ đại, phạm vi vương quốc ban đầu nằm tập trung ở khu vực tây bắc của bán đảo Hy Lạp,
[8] có biên giới với
Ipiros về phía tây,
Paeonia về phía bắc,
Thrace về phía đông và
Thessaly về phía nam.Trước thế kỷ thứ 4 TCN, Macedonia là một vương quốc nhỏ nằm bên ngoài khu vực bị thống trị bởi các
thành bang hùng mạnh là
Athens,
Sparta, và
Thebes, và
lệ thuộc nhà Achaemenes trong một thời gian ngắn.
[3] Dưới triều đại của vị vua nhà Argead là
Philip II (359–336 TCN), Macedonia
chinh phục khu vực
đại lục Hy Lạp và
Thrace thông qua chinh phạt và ngoại giao. Cùng với một
đạo quân được cách tân với nòng cốt là đội hình chiến đấu
phalanx sử dụng những ngọn giáo
sarissa, Philippos II đã đánh bại các thế lực bá quyền cũ là
Athens và
Thebes trong
Trận Chaeronea vào năm 338 TCN. Người con trai của Philippos II là
Alexandros Đại đế, lãnh đạo một
liên minh các thành bang Hy Lạp, đã hoàn thành mục tiêu thống trị toàn bộ thế giới Hy Lạp của cha mình khi ông
hủy diệt Thebes sau khi thành phố này nổi loạn. Trong
chiến dịch chinh phạt tiếp theo sau đó của mình, Alexandros
đã lật đổ đế quốc Achaemenes và chinh phục một vùng lãnh thổ kéo dài tới tận
sông Ấn. Trong một thời gian ngắn, đế quốc của ông trở thành vương quốc hùng mạnh nhất thế giới – một vương quốc
Hy Lạp hóa hoàn toàn, mở đầu sự chuyển tiếp tới một thời kỳ mới của nền
Văn minh Hy Lạp cổ đại.
Nghệ thuật Hy Lạp và
văn học phát triển rực rỡ ở những vùng đất mới bị chinh phục và những tiến bộ trong
triết học,
kỹ thuật và
khoa học được truyền bá tới khắp mọi nơi trong thế giới cổ đại. Đặc biệt quan trọng là những đóng góp của
Aristotle, người thầy của Alexandros,
các tác phẩm của ông đã trở thành nguyên tắc cơ bản của
triết học Phương Tây.Sau
cái chết của Alexandros Đại đế vào năm 323 TCN, kế tiếp là
các cuộc chiến tranh Diadochi, đế quốc tồn tại ngắn ngủi của Alexandros bắt đầu phân chia, Macedonia vẫn là một trung tâm chính trị và văn hóa của người Hy Lạp ở khu vực Địa Trung Hải cùng với
triều đại Ptolemaios,
đế quốc Seleukos và
vương quốc Pergamon. Những thành phố quan trọng như
Pella,
Pydna và
Amphipolis đã tham gia vào các cuộc chiến tranh giành quyền lực để kiếm soát vùng lãnh thổ này. Nhiều thành phố mới đã được thành lập chẳng hạn như
Thessalonica bởi
Kassandros (nó được đặt tên theo tên người vợ của ông ta là
Thessalonike của Macedonia).
[9] Sự suy yếu của Macedonia bắt đầu với
các cuộc chiến tranh Macedonia và
sự trỗi dậy của
Rome với tư cách là cường quốc số một ở
Địa Trung Hải. Khi
cuộc chiến tranh Macedonia lần thứ Ba kết thúc vào năm 168 TCN,
chế độ quân chủ của Macedonia bị bãi bỏ và được thay thế bằng các
chư hầu của La Mã. Một giai đoạn ngắn phục hồi của chế độ quân chủ trong cuộc
chiến tranh Macedonia lần thứ Tư vào năm 150–148 TCN kết thúc bằng việc thiết lập
tỉnh Macedonia của La Mã.Các vị vua Macedonia là người nắm giữ
quyền lực tuyệt đối và sở hữu
mọi tài sản của quốc gia như vàng và bạc, họ đã thúc đẩy các hoạt động khai thác mỏ để
đúc tiền trả lương cho
quân đội của họ và dưới triều đại của
Philippos II là duy trì một hạm đội Macedonia. Không giống như các quốc gia
diadochi kế tục,
sự thờ cúng hoàng đế được ấp ủ bởi Alexandros chưa bao giờ được chấp nhận ở Macedonia, tuy nhiên các vị vua Macedonia vẫn đảm nhận vai trò như là các
tư tế tối cao của vương quốc và là người bảo trợ hàng đầu cho các
giáo phái trong nước và ngoại quốc thuộc về
tôn giáo thời kỳ Hy Lạp hóa. Quyền lực của các vị vua Macedonia trên lý thuyết được giới hạn bởi thể chế của quân đội, trong khi đó
một vài cộng đồng nằm bên trong
khối thịnh vượng chung Macedonia đã có được một
quyền tự trị ở mức độ cao và thậm chí là có
các chính quyền dân chủ với hội đồng nhân dân.