Alexandros III của Macedonia, được biết rộng rãi với cái tên
Alexander Đại đế hoặc
Alexandros Đại đế,
[1] (
tiếng Hy Lạp: Μέγας Αλέξανδρος
[2] Megas Alexandros,
tiếng Latinh: Alexander Magnus) ( dịch Hán tự : A Lịch Sơn đại đế ) (
tháng 7 năm
356 TCN –
11 tháng 6 năm
323 TCN), là
Quốc vương thứ 14 của
nhà Argead ở
Vương quốc Macedonia (
336 –
323 TCN), nhưng ít dành thời gian cho việc trị quốc tại quê nhà Macedonia. Trong suốt
Triều đại của mình, ông chủ yếu dành thời gian cho quân sự, các cuộc chinh phạt,
[3] và được xem là một trong những vị tướng thành công nhất trong lịch sử, người đã chinh phạt gần như toàn bộ thế giới mà con người thời đó biết đến trước khi qua đời; và vì thế ông thường được xem là một trong những chiến lược gia quân sự vĩ đại nhất trong
lịch sử nhân loại.
[4]Sau khi thống nhất các thành bang
Hy Lạp cổ đại dưới sự cai trị của vua cha
Philipos II[5], Alexandros chinh phục
Đế chế Ba Tư, bao gồm cả
Tiểu Á,
Syria,
Phoenicia,
Gaza,
Ai Cập,
Bactria và
Lưỡng Hà và mở rộng biên cương
đế chế của ông đến xa tận
Punjab thuộc Ấn Độ ngày nay. Chiến thắng của ông trước quân Ba Tư trong
trận Gaugamela - chiến thắng quyết định thứ ba của ông trước vua Ba Tư
Darius III - được xem là chiến công hiển hách nhất trong
thời kỳ cổ đại; không những thế ông còn đánh tan tác
người Scythia - một dân tộc bách chiến bách thắng thời bấy giờ.
[6][7] Alexandros thực hiện một chính sách hòa hợp: ông đưa cả những người ngoại quốc (không phải người Hy Lạp hay người Macedonia) vào chính quyền và cả quân đội của mình, ông khuyến khích hôn nhân giữa các tướng sĩ của mình với người nước ngoài và chính ông cũng lấy vợ ngoại quốc.Sau mười hai năm liên tục thân hành cầm quân đánh đâu thắng đó, vua Alexandros Đại Đế qua đời, có lẽ là do
sốt rét,
thương hàn, hay
viêm não do
virút. Những cuộc chinh phạt của ông mở đầu cho nhiều thế kỉ định cư và thống trị của người Hy Lạp trên nhiều vùng đất xa xôi, một giai đoạn được gọi là
thời kỳ Hy Lạp hóa. Bản thân ông cũng sống trong lịch sử và trong các truyền thuyết của các nền văn hóa Hy Lạp và không Hy Lạp. Ngay khi ông còn sống, và đặc biệt sau khi ông
qua đời, những cuộc chinh phạt của ông đã là nguồn cảm hứng của một truyền thống văn học mà trong đó ông xuất hiện như là một
anh hùng huyền thoại theo truyền thống của
Achilles (Asin) năm xưa. Không những vị vua trẻ tuổi này trở thành nhà chinh phạt xuất sắc nhất của
Hy Lạp cổ điển, ông còn là một vị anh hùng trong truyền thống
Hồi giáo, người
Ả Rập gọi ông là
Iskandar.
[8]