Tình báo (hay gián điệp) là từ chỉ hoạt động thu thập tin tức một cách bí mật khiến người bị theo dõi không biết rằng mình đang bị theo dõi. Gián điệp (tình báo viên, nhân viên tình báo hay điệp viên) cũng được dùng để chỉ người làm việc cho một (hoặc nhiều) cơ quan tình báo với hoạt động thu thập thông tin một cách bí mật.
[1] Yếu tố quan trọng của gián điệp là hoạt động bí mật vì nếu người bị theo dõi khám phá ra thì họ sẽ tìm cách thay đổi môi trường để không bị lộ mật.
[2]Lịch sử
Trung Quốc và
Ấn Độ có ghi nhận nhiều hoạt động gián điệp từ thời xa xưa. Hai nhà chiến lược gia nổi tiếng là
Tôn Tử và
Chanakya có thảo luận nhiều về các binh pháp lừa địch và làm xáo trộn hàng ngũ quân địch. Đệ tử của Chanakya là hoàng đế
Ấn Độ Chandragupta Maurya đã dùng nhiều biện pháp ám sát và gián điệp mà Chanakya đã kể lại trong quyển
Arthashastra của ông. Lịch sử
Hy Lạp và Đế quốc
La Mã ghi chép rất nhiều về sử dụng gián điệp để thăm dò quân thù. Người
Mông Cổ dùng nhiều gián điệp trong công cuộc chinh phục
Á Châu và
Âu Châu trong thế kỷ 12 và 13.Hoat động tình báo, gián điệp được ghi nhận nhiều nhất vào thế kỷ 20. Trong
Chiến tranh Lạnh từ 1945 cho đến thập niên 1990,
Hoa Kỳ,
Liên Xô, và
Trung Quốc dùng rất nhiều gián điệp để thu thập tình báo của kẻ địch, nhất là tình báo về
vũ khí hạt nhân. Vào thế kỷ 21, bên cạnh vấn đề vũ khí hạt nhân, các cường quốc còn mở rộng hoạt động gián điệp vào các hoạt động
tình báo mạng, chiến tranh
ma túy và những tổ chức
khủng bố quốc tế.