Hoàng hậu Matilda (
tiếng Anh: Empress Matilda,
tiếng Latinh: Mathildis Imperatrix;
7 tháng 2,
1102 -
10 tháng 9,
1167), còn được gọi là
Hoàng hậu Maude (
tiếng Anh: Empress Maude,
tiếng Anh-Norman: Imperatrice Mahaut), là người kế vị ngai vàng
Vương quốc Anh trong cuộc nội chiến được gọi là
Thời kỳ nổi loạn. Là con gái của vua
Henry I của Anh, bà chuyển đến Đức khi còn trẻ. Vài năm sau, bà kết hôn với người mà tương lai sẽ trở thành
Hoàng đế của
Đế quốc La Mã thần thánh là
Henry V. Bà đến
nước Ý với chồng năm
1116, và đã được trao ngôi vị gây nhiều tranh cãi tại
Vương cung thánh đường Thánh Phêrô, đồng thời giữ vai trò
nhiếp chính trong triều đình Ý. Matilda không có con với Henry, và khi ông này qua đời vào năm
1125, đế vị đã bị tuyên bố chiếm giữ bởi
Lothair II, một trong những kẻ thù chính trị của Henry.Trước đó em trai của bà là
William Adelin đã chết trong thảm họa
White Ship năm
1120, khiến nước Anh phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng kế vị sau này. Khi hoàng đế Henry V qua đời, Matilda đã được cha mình triệu về
Normandy và thu xếp cho bà một cuộc hôn nhân với
Geoffrey xứ Anjou để tạo thành một liên minh để bảo vệ biên giới phía nam. Vua Henry I không có người con nào khác và tiếp tục chỉ định Matilda là người kế vị, lệnh cho triều đình của ông tuyên thệ trung thành với bà và những người kế vị bà say này. Tuy nhiên, quyết định chọn người kế vị này không được ưa thích ở
Saxo-Norman. Henry qua đời năm
1135, nhưng Matilda và Geoffrey phải đối mặt với sự phản đối từ phía các
nam tước Norman nên không thể thực hiện việc kế vị. Ngai vàng đã được trao cho anh họ (con trai của bác gái Adela, chị của cha bà vua
Henry I của Anh) của bà là
Stephen xứ Blois (gọi
Henry I của Anh bằng cậu), người được
Giáo hội Anh hậu thuẫn. Quốc vương mới Stephen từng bước cải cách nhằm làm vững mạnh chính quyền còn non trẻ của ông, nhưng đồng thời phải đối phó với các kẻ thù từ láng giềng cho đến những kẻ thù không đội trời chung trong khắp vương quốc.Năm
1139, Matilda đến nước Anh nhằm dùng vũ lực đoạt lại ngai vàng với sự trợ giúp của người anh cùng cha khác mẹ;
Robert, Bá tước của Gloucester và người cậu là
David I của Scotland, trong khi đó Geoffrey thì đang tập trung chinh phạt Normandy. Quân đội của Matilda đã đánh bại và bắt sống Stephen trong
Trận Lincoln, nhưng khi dự lễ đăng quang tại
Tu viện Westminster thì Matilda bị dân chúng
London phản đối kịch liệt. Matilda không bao giờ chính thức nhận vương vị
Nữ hoàng nước Anh (Queen of England) mà chỉ được gọi là Nữ chúa của người Anh (Lady of the English). Bá tước Robert (em trai ngoài giá thú cùng cha khác mẹ của bà) bị bắt trong
Sự kiện Winchester vào năm
1141 và Matilda đồng ý chuộc lại Robert bằng cách thả Stephen ra. Về sau, Matilda bị vây hãm trong
Pháo đài Oxford bởi quân đội của Stephen, và trong mùa đông đó, bà đã phải vượt
sông Isis để tránh việc bị truy bắt.Cuộc chiến trở nên tha hóa và bế tắc, khi Matilda chiếm lĩnh phần lớn lãnh thổ tây nam nước Anh; còn Stephen nắm giữ vùng đông nam nước Anh cùng những phần lãnh thổ trung tâm. Phần lớn lãnh thổ còn lại rơi vào tay các
nam tước trung lập.Năm
1148, Matilda quay về Normandy, vùng đất lúc này đã nằm trong tay chồng bà Geoffrey. Bà để lại con trai lớn của mình ở lại để tiếp tục các chiến dịch quân sự, để rồi đến năm
1154, người con trai đó của bà chiếm đoạt được ngai vàng nước Anh và lên ngôi, tức vua
Henry II của Anh. Thái hậu Matilda thiết lập triều đình của mình gần
Rouen và dành suốt cuộc đời còn lại, hỗ trợ vua Henry II cai trị nước Anh. Bà còn là người bảo hộ của
Normandy. Bà là người sùng
Thiên Chúa giáo, tích cực đóng góp cho hoạt động của Nhà thờ, cho lập nhiều nhà dòng của
Dòng Xitô trên khắp lãnh thổ.