Hình tượng con hổ hay
Chúa sơn lâm đã xuất hiện từ lâu đời và gắn bó với
lịch sử của
loài người. Trong nhiều nền
văn hóa khác nhau
thế giới, hình ảnh con hổ gợi lên những liên tưởng về sức mạnh, sự thanh thế, oai linh, vẽ đẹp rực rỡ nhưng đầy bí hiểm, sự uyển chuyển với cơ thể vằn vện thấp thoáng lượn sóng cũng như tính hung hãn, thú tính của một dã thú là
động vật săn mồi hàng đầu và cũng là một
biểu tượng của đẳng cấp
chiến binh[1] đồng thời toát lên vẽ đẹp khôi vĩ và sức mạnh.
[2][3] Về bản chất tự nhiên, hổ là dã thú có sức mạnh, to khỏe, nhanh nhẹn, thuần thục về kỹ thuật chiến đấu, thành thạo về kỹ năng
săn mồi, loài vật này còn đặc trưng bởi tính hung dữ, táo bạo, liều lĩnh, dám tấn công hay đối địch nhiều thú to khỏe khác cùng với tiếng gầm rống rung chuyển
núi rừng gây khiếp đảm cho muôn loài và còn là động vật tinh khôn từ đó hổ được người ta tôn lên vị trí Chúa tể của rừng núi và coi hổ là con vật linh thiêng.
[4][5]Đối với nhiều nước
châu Á là
Châu lục mà loài hổ phấn bố thì hổ còn là biểu tượng của
sức mạnh, thực lực, uy quyền và
tâm linh. Hổ là giống loài dũng mãnh nhất trong muôn thú, là
chúa sơn lâm, là hùm thiêng ông mãnh ngự trị tối cao trong
rừng già, là linh vật trong
12 con giáp, tượng trưng cho sức mạnh và sự uy linh, trấn giữ cửa ải ngũ phương, chống lại tà ma
[6]. Tại đây, hổ được coi là có vị trí thống trị trong giới
động vật nên
nhân dân ở một số nước
phương Đông đã thần thánh hóa loài này với tập tục thờ hổ hay thờ thần hổ đã đi vào
tín ngưỡng dân gian của nhiều dân tộc, cộng đồng
[7][8] nhất là ở những chốn rừng núi sâu thẳm thì hổ luôn được thờ phụng,
[9] một số dân tộc khác còn tôn thờ hổ như thần
giám hộ, nhiều quốc gia trên thế giới sử dụng hình ảnh con hổ là
biểu tượng của đất nước, của địa phương, là
vật tổ của dân tộc, cộng đồng của mình. Hình ảnh con hổ đã đi sâu vào
văn hóa,
lịch sử,
nghệ thuật như
Trung Quốc,
Hàn Quốc,
Triều Tiên,
Việt Nam,
Ấn Độ,
Nhật Bản, các nước
Đông Nam Á khác.Ở một số nơi khác, trong văn hoá, hổ cũng tượng trưng cho quyền uy, thực lực, sức mạnh, uy mãnh, hung hiểm, và ở một khía cạnh nào đó, những
tập tính của hổ được đánh giá cao và
được hình mẫu như là biểu hiện cho nhiều phẩm chất đáng trân quý của con người như
sự kiên trì nhẫn nại và ẩn nhẫn dấu mình, do khi quan sát tập tính của nó, người ta thấy hổ còn thể hiện bản chất kiên nhẫn và giỏi chịu đựng vì theo
bản năng các con hổ biết khi nào nên
nằm yên phục kích con mồi, là bậc thầy về
nguỵ trang, chúng từ từ tiếp cận con mồi một cách âm thầm từng bước một, tận dụng mọi vật bình phong che chắn để dấu mình, và một khi điều kiện chưa chín muồi, thời cuộc chưa rõ ràng, nó sẽ tránh bọc lộ quá sớm ý đồ của mình,
hành sự kín đáo, không nóng vội.Nhưng loài hổ cũng bộc lộ và thể hiện phẩm chất của kẻ săn mồi thượng thặng khi cũng biết nắm chắc thời cơ và
vồ lấy cơ hội một khi con mồi mất cảnh giác, bản năng này được con người xem như việc thể hiện sự quyết đoán, bạo liệt, mạnh mẽ, lạnh lùng, mãnh liệt và dứt khoát khi ra tay hạ thủ vào chỗ hiểm yếu chí mạng, hổ luôn khiến muôn loài phải e sợ vì những cú vồ đầy chết chóc, những nhát
cắn chí mạng vào
yết hầu (cổ họng) một cách chuẩn xác và thuần thục để đoạt mạng. Nó còn được biết đến với phẩm chất hành sự cẩn trọng, luôn
quan sát,
nghe ngóng tình hình tứ phương, tám hướng, khi thời cơ không thuận lợi và bất trắc thì thu mình rút lui một cách lặng lẽ để bảo toàn
sức lực tránh phiền phức, chính vì tập tính cẩn trọng, quan sát nghe ngóng kỹ càng, cảnh giác đề phòng, không quá ham mồi mà mắc
bẫy như các loài phàm ăn
sài lang,
linh cẩu đã được con người đánh giá cao.Các
triều đại phong kiến ở các nước
Phương Đông coi hổ cùng với
rồng là biểu trưng cho
vương quyền, trong
quân sự, võ học và cho những thành đạt trong khoa cử, chính vì vậy mà hình ảnh con hổ xuất hiện khá phổ biến trong
cung cấm,
doanh trại và trong trường thi
[10] Đứng hàng thứ ba trong
thập nhị địa chi, hổ là vị vua mang nhiều ẩn dụ nhất trong các loài dã thú. Trong dân gian Việt Nam, hình ảnh con hổ phổ biến trong các kiến trúc đình, miếu, dưới chế độ quân chủ của triều đình phong kiến, hình ảnh Hổ được biểu tượng cho sức mạnh quân sự, cho các vị võ tướng và thường được thêu trên áo các võ quan hàng tứ phẩm
[11] ở một khía cạnh khác, người ta thường kể nhiều chuyện dân gian, sự đồi thổi, vẽ tranh, tạc tượng về con hổ rất nhiều và khiến cho nó trở thành những nhân vật trung tâm của nhiều tác phẩm văn học nghệ thuật đại chúng.
[12]Trong ngôn ngữ,
nghệ thuật, người ta vẫn dùng đến hình ảnh con hổ với nhiều tác phẩm có sự hiện diện của loài hổ. Trong một số lĩnh vực khác đặc biệt là lĩnh vực
quân sự thời hiện đại lại có sự hiện diện rất lớn của hình ảnh con hổ với biểu tượng về sức mạnh của các đơn vị vũ trang, các loại vũ khí. Ngày nay, trong văn hóa đại chúng trên nhiều lĩnh vực như
thể thao,
kinh tế,
quảng cáo đặc biệt là dùng để chỉ về tiềm lực hùng mạnh cũng như sự trỗi dậy của nền kinh tế ở các quốc gia đặc biệt là ở châu Á như
Bốn con hổ châu Á,
bốn con hổ con kinh tế (Tiger Cub Economies), Những con hổ kinh tế mới
[13] Những con Hổ kinh tế (Tiger economies) là cách nói hình tượng dành cho những nền kinh tế với tốc độ phát triển rất nhanh và mạnh, thường gắn liền với sự cải thiện, nâng cao
chất lượng cuộc sống.
[14] Người ta cũng sử dụng
hình tượng,
biểu tượng,
biểu trưng,
phù hiệu,
nhãn hiệu có thể hiện hình ảnh con hổ. Nói chung, hổ là loài vật có sức lôi cuốn và là biểu tượng cho sự đa dạng phong phú về sinh thái, văn hóa và kinh tế của châu Á
[15].Trong thời hiện đại, hình tượng con hổ đã trở nên ngộ nghĩnh, đáng yêu hơn rất nhiều so với hình ảnh của một loài
ác thú trước đó nhằm đề cao ý thức bảo vệ, bảo tồn loài hổ khi loài này đã trở thành một
động vật quý hiếm và có nguy cơ bị
tuyệt chủng. Một cuộc thăm dò dư luận của kênh truyền hình
Animal Planet cho kết quả hổ là con vật được yêu thích nhất trên thế giới với kết quả điều tra đối với hơn 50.000 người xem đến từ 73 quốc gia, theo kết quả
bỏ phiếu thì hổ nhận được 21% số
phiếu bầu và đứng hạng nhất, tiếp theo là
chó với số phiếu sát sao 20%,
cá heo đạt 13%,
ngựa đạt 10%,
sư tử chỉ đạt 9%,
rắn được 8%, tiếp theo là
voi,
tinh tinh,
đười ươi và
cá voi[16][17][18] Ngày nay, cả thế giới đã dành riêng một ngày để kỷ niệm về loài hổ đó là
Ngày quốc tế về bảo tồn hổ (nhằm ngày
29 tháng 7 hàng năm)
[19][20][21] lần đầu tiên, ngày này đã diễn ra tại
Việt Nam vào năm
2011, tại
công viên Thống Nhất diễn ra mít tinh và hội thảo về tăng cường công tác bảo tồn hổ nhân
Ngày quốc tế về Bảo tồn hổ nhằm nâng cao nhận thức của
cộng đồng đối với vấn đề
bảo tồn loài hổ.
[22]