Sinh vật lạp thể cổ (
danh pháp khoa học:
Archaeplastida (hay
Plantae sensu lato) là một nhóm chính trong
sinh vật nhân chuẩn, bao gồm
tảo đỏ (Rhodophyta),
tảo lục (Chlorophyta và Charophyta),
thực vật có phôi (Embryophyta), cùng một nhóm nhỏ gọi là
tảo lục lam (Glaucophyta)
[1]. Các
lạp thể (
lục lạp) của tất cả các sinh vật này đều được bao quanh bởi hai màng, gợi ý rằng chúng đã phát triển trực tiếp từ
vi khuẩn lam nội cộng sinh. Trong tất cả các nhóm khác, các lạp thể được bao quanh bởi 3 hay 4 màng, gợi ý rằng chúng có được ở dạng thứ cấp từ tảo đỏ hay tảo lục.Mặc dù nhiều nghiên cứu đã gợi ý rằng Archaeplastida tạo thành một nhóm
đơn ngành[2], nhưng một bài báo năm 2009 lại cho rằng trên thực tế chúng là nhóm
cận ngành[3]. Sự làm phong phú của các gen tảo đỏ mới lạ trong một nghiên cứu gần đây biểu lộ một dấu hiệu mạnh cho tính đơn ngành của Plantae (Archaeplastida) và một dấu hiệu mạnh tương đương cho lịch sử chia sẻ gen giữa tảo đỏ/tảo lục và các dòng dõi khác
[4], góp phần làm sáng tỏ nhiều điều phức tạp trong tiến hóa của sinh vật nhân chuẩn.Các tế bào của Archaeplastida thông thường thiếu
trung tử và có các
ti thể với các
nếp màng phẳng. Thường thì
vách tế bào của chúng chứa
xenluloza, và thức ăn được lưu giữ dưới dạng
tinh bột. Tuy nhiên, các đặc trưng này cũng chia sẻ với các sinh vật nhân chuẩn khác. Chứng cứ chính chứng tỏ Archaeplastida tạo thành một nhóm đơn ngành đến từ các nghiên cứu di truyền, trong đó chỉ ra rằng các lạp thể của chúng có lẽ có nguồn gốc duy nhất. Chứng cứ này hiện vẫn bị tranh cãi
[5][6].Các thành viên của Archaeplastida được chia thành 2 dòng tiến hóa chính. Tảo đỏ được nhuộm màu bởi chất
diệp lục a và các
phycobiliprotein, như phần lớn các vi khuẩn lam. Tảo lục và thực vật có phôi (thực vật trên cạn) – cùng nhau hợp lại gọi là
Viridiplantae (tiếng Latinh để chỉ "thực vật xanh") hay Chloroplastida – được nhuộm màu bởi các chất diệp lục Chlorophyll a và
b, nhưng không chứa phycobiliprotein. Glaucophyta có các sắc tố điển hình của vi khuẩn lam, và là bất thường ở chỗ giữ lại một vách tế bào bên trong các lạp thể của chúng là các tiểu thể màu lam (cyanelle)
[7].