Ngũ quân Đô thống (chữ Hán: 五軍都統, tiếng Anh: Commander-General of the Five Armies) là tên gọi tắt của chức quan võ cao nhất thời
Nguyễn, trật Chánh nhất phẩm, cáo thụ Đặc tiếng tráng võ tướng quân.
[1]Nguyên ty Ngũ quân Đô thống Phủ (五軍都統府) được đặt vào thời
Minh Trung Quốc. Thời Lê Thánh Tông, triều đình cải tổ hành chính và quân đội, áp dụng phiên chế
Ngũ quân Đô đốc phủ, lập ra các phủ
Ngũ quân đô đốc, được áp dụng qua các thời
Mạc,
chúa Trịnh, nhưng tại
Đàng Trong, chức
Chưởng dinh là chức võ quan cao nhất và chức
Đô đốc chỉ dành trong việc truy phong hoặc trong 1 trường hợp đặc biệt, phong cho các
trấn thủ họ Mạc tại
Hà Tiên.Trong thời
chiến tranh Tây Sơn chúa Nguyễn, chúa
Nguyễn Ánh chia quân đội theo 5 đạo quân, gồm trung quân, tả quân, hữu quân, tiền quân, và hậu quân với chúa là vị Đại Nguyên Soái, thống lĩnh toàn bộ quân binh. Mỗi một đạo quân do một vị võ quan chỉ huy. Vị võ quan chỉ huy đạo quân thường được gọi theo tên đạo quân như Tả quân
Lê Văn Duyệt, Hữu quân
Nguyễn Huỳnh Đức hoặc ngắn gọn như Chưởng quản Hữu quân dinh (掌管右軍營).Năm
Gia Long 3 Giáp Tý 1804, triều đình đặt vị tướng cao nhất cho mỗi đạo quân là Chưởng quân chưởng phủ sự (掌軍掌府事), trật Chánh nhất phẩm, phó tướng là Thự phủ sự (暑府事) trật Tòng Nhất phẩm.
[1] Cách viết hoặc gọi tên gọi đầy đủ của cả hai chức là:Trong Ngũ quân Đô thống Phủ, chức chỉ huy chỉ dành cho một vị võ quan cho mỗi đạo quân. Ngược lại, trong mỗi đạo quân, chức phó tướng có thể được bổ cho một hoặc vài vị võ quan để phụ tá vị võ quan chỉ huy Chưởng phủ sự.Thời
Gia Long, các chưởng quản Ngũ quân Đô thống, ngoài quyền hạn quân sự là các võ quan cao cấp nhất triều đình, còn được triều đình thặng bổ chức
Tổng trấn, là chức được đặc trách toàn quyền dân sự lẫn quân sự một thành (
Bắc thành và
Gia Định thành), một đơn vị hành chính gần bằng cả một miền tại Việt Nam, gồm nhiều dinh hoặc trấn hợp lại mà mình được giao phó.Từ
Minh Mạng 2 Tân Mão 1831, chức Tổng trấn được bãi bỏ với
cuộc cải tổ toàn diện về hành chính và quân sự. Quyền hạn các Ngũ quân đô thống lại được giới hạn trong quân sự, việc hành chính tại các tỉnh từ thời điểm này được chuyển giao cho các quan
Tuần phủ hoặc
Tổng đốc.Là chức quan võ cao nhất thời
Nguyễn, chức Ngũ quân Đô thống tương tự chức
Chưởng dinh thời
chúa Nguyễn nhưng quyền hạn cao hơn nhiều do việc quân binh toàn quốc lúc này từ Nam đến Bắc chỉ do 5 vị trưởng quan phủ Ngũ quân Đô thống chỉ huy (dưới quyền vua) và số binh linh đông gấp nhiều lần so với thời
chúa Nguyễn. Chức trưởng quan phủ Ngũ quân Đô thống tương tự chức
Nguyên Soái (tiếng Anh: Marshal) tại Tây phương thời nay. Chức thự quản hoặc phó quan phủ Ngũ quân Đô thống tương tự chức
Thống chế (tiếng Anh: Field Marshal) tại Tây Phương thời nay.Thời
Nguyễn, Ngũ quân Đô thống dưới quyền vua và trên chức
Chưởng Doanh (
Thống chế,
Đề đốc,
Chưởng vệ).