Luân hồi (trong Phật giáo còn gọi là " Vòng luân hồi" hay " Bánh xe luân hồi") (Hán ngữ 輪迴, sa., pi. saṃsāra, bo. `khor ba འཁོར་བ་), nguyên nghĩa Phạn ngữ là "lang thang, trôi nổi" theo ngữ căn
sam-√sṛ, có khi được gọi là
Hữu luân (zh. 有輪), vòng sinh tử, hoặc giản đơn là
Sinh tử (zh. 生死). Thuật ngữ này chỉ những lần
đầu thai tiếp nối nhau, trạng thái bị luân chuyển của một loài
Hữu tình khi chưa đạt
giải thoát, chứng ngộ
Niết-bàn.Theo
Phật giáo, nguyên nhân trói buộc trong luân hồi là
tam độc, gồm có tham
ái (sa. tṛṣṇā),
sân (sa. dveśa) và
si (sa. moha, hoặc
vô minh, sa. avidyā). Tùy vào
nghiệp của chúng sinh đã tạo trong quá khứ mà chúng sinh đó sẽ tái sinh vào một trong
sáu cõi: trời, thần (a-tu-la), người, súc sinh, quỷ đói (ngạ quỷ), địa ngục. Trong
Đại thừa, luân hồi được xem là thế giới của hiện tượng và thể tính của nó chính là thể tính của
Niết-bàn.Sau khi tái sinh, phần lớn các chúng sinh sẽ không còn nhớ gì về kiếp trước đó. Các chúng sinh sẽ có một cuộc đời mới. Việc chúng sinh sẽ tái sinh vào cõi nào sau khi chết có thể dự đoán được nếu quan sát
cận tử nghiệp của chúng sinh đó.Cội nguồn của luân hồi từ đâu, loài hữu tình có từ bao giờ…, những câu hỏi này đã được nhiều người nêu lên nhưng Phật tuyệt đối không trả lời những sự thắc mắc vô bổ này vì theo Phật, chúng chẳng giúp ích gì trên con đường tu tập. Niết-bàn, sự giải thoát khỏi luân hồi chỉ có thể thực hiện trong kiếp làm người, trong tất cả con đường tái sinh khác chúng sinh không thể đạt
Bồ-đề vì không có đủ khả năng nhận thức được yếu tố chính của luân hồi, đó là tham và
vô minh. Muốn thoát khỏi luân hồi thì cần phải dứt được nghiệp chướng do dục giới mang lại; muốn thoát khỏi nó, theo Phật, chỉ có con đường
bát chính đạo mới dẫn
con người đến cõi niết bàn.Trong hầu hết các tôn giáo Ấn Độ, đời sống không được xem như bắt đầu với việc sinh và chấm dứt với sự chết, nhưng như là một sự hiện hữu tương tục trong đời sống hiện tại của cơ thể và mở rộng vượt xa hơn nữa với quá khứ và tương lai. Bản chất của những hành động xảy ra trong phạm vi một kiếp sống (tốt hay xấu) quyết định số phận tương lai của mỗi chúng sinh. Luân hồi được liên kết gần gũi với ý tưởng tái sinh, nhưng chủ yếu liên hệ đến điều kiện của đời sống, và kinh nghiệm của sự sống.Trong Đạo Phật, vào thời điểm sắp
chết,
tâm thức (thức của những giác quan khác nhau, chẳng hạn như nhãn thức, nhĩ thức,...) hoạt động như hạt giống cho sự sản sinh một tâm thức mới trong một cấu trúc sinh học mới, dẫn đến ý chí thúc đẩy tại thời điểm của cái chết (là điều tự chúng tiêm nhiễm bởi những sự thúc đẩy của ý chí kiếp trước).
Sự vận hành của Luân hồi