Bhumibol Adulyadej hoặc
Phumiphon Adunyadet (
Thái Lan), phiên âm
tiếng Việt là Phu-mi-phôn A-đun-da-đệt, chính thức được gọi là "
Bhumibol Đại đế"
[1][2][3][4] (
tiếng Thái:ภูมิพลอดุลยเดช;
IPA: pʰu:mipʰon adunjadeːd;
nghe (
trợ giúp·
thông tin)) (
5 tháng 12 năm
1927 –
13 tháng 10 năm
2016)
[5], còn được gọi là Vua
Rama IX, là quốc vương
Thái Lan trị vì từ ngày
9 tháng 6 năm
1946 cho đến khi mất ngày
13 tháng 10, năm
2016. Ông lên ngôi sau khi anh trai mình (vua
Rama VIII) chết do bị ám sát.Bhumibol Aduladej được xem là một trong số
những vị quân vương trị vì lâu nhất thế giới[6] và là vị
vua trị vì lâu nhất trong
lịch sử Thái Lan.
[7] Trong suốt triều đại của ông, Thái Lan đã trải qua 30 đời
thủ tướng bắt đầu với
Pridi Banomyong và kết thúc với
Prayuth Chan-ocha.
[8]Mặc dù
Thái Lan theo thể chế quân chủ đại nghị, vị quốc vương này đã vài lần can thiệp vào chính trường, gần đây nhất là trong cuộc khủng hoảng chính trị năm
2005 –
2006. Bhumibol Adulyadej được coi là có công lớn trong nỗ lực kiến tạo tiến trình chuyển đổi
dân chủ ở Thái Lan trong
thập niên 1990, mặc dù trong giai đoạn đầu của vương triều, ông đã ủng hộ các chính phủ quân sự.
Forbes ước tính tài sản và các khoản đầu tư tài sản của Bhumibol, được quản lý bởi
Crown Property Bureau (CPB), một cơ quan độc đáo mà không phải là công ty tư nhân và cũng không phải là công ty nhà nước, trị giá 30 tỷ USD trong năm
2010, và ông là người đứng đầu danh sách của "hoàng gia giàu nhất thế giới" của tạp chí này từ năm
2008 tới năm
2013.
[9][10][11] Trong
tháng 5 năm
2014, tài sản của Bhumibol lại một lần nữa được liệt kê trên tạp chí này với 30 tỷ USD.
[12] Chính thức thì các tài sản của CPB quản lý thuộc sở hữu của
vua Thái Lan đương nhiệm với tư cách như một tổ chức, không phải với tư cách một cá nhân Bhumibol Adulyadej.
[13] Ông sử dụng tài sản to lớn của mình để cung cấp tài chính cho nhiều đề án phát triển, đặc biệt là ở nông thôn.Sau năm
2006, sức khỏe của Bhumibol bị suy giảm và ông đã trải qua thời gian dài tại
Bệnh viện Siriraj. Ông được người dân Thái Lan hết sức tôn kính.
[14][15] Đối với nhiều người dân Thái, nhà vua được sùng bái gần như một thần linh.
[16][17] Người thừa kế của ông,
Vajiralongkorn, không được lòng dân như cha mình, dẫn đến lo ngại rằng chế độ quân chủ Thái Lan sẽ bị mất uy tín và ảnh hưởng sau cái chết của Bhumibol.
[18][19]