Sông
Amu Darya (còn gọi là Amudarya, Amudar'ya,
tiếng Tajik: Омударё hay дарёи Ому - Omudaryo hay daryoi Omu;
tiếng Ba Tư: آمودریا - Âmudaryâ;
tiếng Uzbek: Amudaryo,
tiếng Turkmen: Amyderýa, với darya (
Pahlavi) nghĩa là
biển hay
sông rất lớn) là một con sông ở
Trung Á.
Chiều dài đường giao thông thủy khoảng 1.450 km (800 dặm). Tổng
chiều dài của nó là 2.400 km (1.500 dặm). Trong
thời Cổ đại, con sông này có tên gọi là
Oxus theo
tiếng Hy Lạp.Lịch sử
Phật giáo chép bằng chữ Hán thì phiên âm sông Amu là
Ô-hử, có lẽ do tiếng cổ Hy Lạp.Nó bắt nguồn từ
dãy núi Pamir trên lãnh thổ
Afghanistan như là
sông Pamir, nổi rõ lên tại hồ
Zorkul, chảy theo hướng đông-tây cho tới
Ishtragh, tại đây nó quay trở lại theo hướng bắc và sau đó chảy theo hướng đông bắc-tây nam tới
Hindu Kush như là sông
Panj, sau đó gần như là theo hướng đông-tây và tạo ra biên giới tự nhiên giữa Afghanistan và
Tajikistan, sau đó tạo ra biên giới giữa Afghanistan và
Uzbekistan trong khoảng 200 km, vượt qua
Termez và
cầu hữu nghị Afghanistan-Uzbekistan. Nó chảy theo biên giới của Afghanistan và
Turkmenistan trong khoảng 100 km nữa trước khi chảy vào lãnh thổ Turkmenistan tại
Kerki. Từ đây nó có tên gọi
Amu Darya, nó chảy ngang qua Turkmenistan theo hướng đông nam-tây bắc, vượt qua
Turkmenabat và tạo ra biên giới của Turkmenistan và
Uzbekistan tại
Khalkabad. Sau đó nó phân ra thành nhiều sông nhánh (đã từng có thời gian tạo ra các đồng bằng châu thổ và đổ vào
biển Aral), vượt qua
Urgench,
Dashoguz và các thành phố khác, nhưng ngày nay nó không chảy nổi tới biển Aral nữa và biến mất trong sa mạc.Việc sử dụng nước từ sông Amu Darya để
tưới tiêu đã là yếu tố chính tạo ra sự thu nhỏ lại của biển Aral kể từ những năm cuối thập niên
1950.Các ghi chép lịch sử đã chứng tỏ rằng trong các thời kỳ khác nhau thì con sông này đã từng chảy vào biển Aral (từ phía nam),
biển Caspi (từ phía đông) hoặc cả hai, tương tự như sông
Syr Darya (
Jaxartes, trong
tiếng Hy Lạp cổ đại).