Ashoka Đại Đế (sa. aśoka, pi. asoka, zh. 阿育王, hv. A Dục) là vị vua thứ ba của
vương triều Ma-ta-ga (sa. maurya, zh. 孔雀) thời
Ấn Độ xưa, trị vì
Ấn Độ từ năm 273 đến 232 trước
CN.
[1] Là một trong những hoàng đế kiệt xuất trong lịch sử
Ấn Độ, Ashoka đã toàn thắng trong loạt các cuộc chinh phạt và cai trị phần lớn vùng Nam Á, từ Afghanistan cho đến Bengal hiện nay và đi sâu đến miền Nam tận Mysore. Là một vị vua ủng hộ
Phật giáo, nhưng từ thuở mới lên ngôi,ông được mệnh danh là A Dục vương bạo ác, ông lập ra những khung hình phạt tàn ác giống như các cảnh mô tả trong địa ngục để hành hình tội nhân, và ông đặt tên cho các ngục ấy là địa ngục trần gian. Về sau ông Quy y Tam Bảo và ông đã lập nhiều bia đá ghi lại những thánh tích trong cuộc đời
Phật Thích-ca Mâu-ni và theo truyền thống
Phật giáo, tên ông gắn liền với việc lưu truyền Phật giáo.Vào khoảng năm 260 TCN Ashoka tiến hành cuộc chiến tranh xâm lược nhà nước
Kalinga (ngày nay là
Odisha).
[2] Ông đã chinh phục Kalinga, điều mà tiên đế của ông là
Chandragupta Maurya chưa bao giờ làm được. Ông xây dựng trung tâm cơ quan quyền lực của đế chế Maurya ở
Magadha (nay là
Bihar). Ông trở nên đề cao
Phật giáo sau khi chứng kiến nhiều chết chóc trong
chiến tranh Kalinga, mà bản thân ông đã thực hiện do khát vọng mở rộng đế quốc của mình. "Ashoka suy ngẫm về trận chiến ở Kalinga, cuộc chiến mà người ta ngẫm rằng đã làm hơn 100.000 người chết và 150.000 người khác bị trục xuất."
[3] Ashoka đã quy y Tam bảo vào khoảng 263 TCN.
[2] Sau đó ông đã hoằng dương giáo pháp nhà Phật ra khắp châu Á, và thiết lập các di tích đánh dấu nhiều địa danh quan trọng trong cuộc đời truyền pháp của
Phật tổ Thích-ca Mâu-ni.
[4]Tên ông cũng được gọi theo dịch tiếng Hán Việt khác là
A-du-ca (zh. 阿輸迦),
A-du-già (阿輸伽),
A-thứ-già (阿恕伽),
A-thú-khả (阿戍笴),
A-thúc (阿儵), hoặc dịch nghĩa là
Vô Ưu (無憂), hoặc như ông tự khắc trên những cột trụ nổi danh được lưu đến ngày nay là
Thiên Ái Hỉ Kiến (zh. 天愛喜見, sa. devānaṃpriya priyadarśi), nghĩa là "người được chư thiên thương, người nhìn sự vật với tấm lòng hoan hỉ". Ông là vị quân vương đầu tiên của nước Ấn Độ xưa (sa. bhāratavarṣa) đã thống nhất được một lãnh thổ vĩ đại, lớn hơn ngay cả
Ấn Độ ngày nay.