Trong
vật lý học, một
phonon là một
giả hạt (hay chuẩn hạt) có đặc tính
lượng tử của
chế độ dao động trên cấu trúc
tinh thể tuần hoàn và đàn hồi của các
chất rắn.Phonon có vai trò quan trọng trong
vật lý chất rắn, giải thích nhiều tính chất vật lý của các chất rắn, như
độ dẫn nhiệt và
độ dẫn điện.Hạt phonon là miêu tả của
cơ học lượng tử về một dạng
dao động, gọi là
chế độ cơ bản trong
cơ học cổ điển, trong đó mọi vị trí của mạng tinh thể đều dao động với cùng
tần số. Mọi dao động bất kỳ trong mạng tinh thể đều có thể coi như sự
chồng chập của các dao động cơ bản này (thông qua
phân tích Fourier). Chế độ cơ bản được coi là các hiện tượng
sóng trong cơ học cổ điển, nhưng thể hiện tính chất như
hạt cơ bản trong cơ học lượng tử, theo
lưỡng tính sóng hạt của
vật chất.Chữ phonon có nguồn gốc từ
tiếng Hy Lạp φωνή (phonē), nghĩa là âm thanh, vì các phonon ở
bước sóng dài chính là sự lan truyền của
âm thanh. Khái niệm phonon lần đầu tiên được đề xuất bởi nhà vật lý Nga
Igor Tamm. Ở một số tài liệu tiếng Việt cũ, phonon được dịch là thanh tử.