Deodato de la Cruz Arellano (
26 tháng 7 năm
1844 -
7 tháng 10 năm
1899) là một nhà tuyên truyền người
Philippines và là Chủ tịch đầu tiên của tổ chức
Katipunan. Ông sinh ra tại tỉnh
Bulacan là con của Juan de la Cruz và Mamerta de la Cruz. Gia đình đổi tên họ của ông thành Arellano theo đúng nghị định Claveria năm
1849. Arellano học kế toán tại Đại học Ateneo de Manila (nay là Đại học Ateneo de Manila). Ông cũng làm việc như một trợ lý thư ký tại kho vũ khí của quân đội binh đoàn pháo. Ông kết hôn với em gái của Marcelo H. del Pilar, Hilaria G.H. del Pilar vào ngày 22 tháng 4 năm 1877, sau khi người vợ đầu tiên của ông là Paula Rivera đã qua đời.Cùng với Marcelo H. del Pilar, Arellano là một hội viên
Hội Tam Điểm tích cực. Ông kêu gọi người
Philippines đang sinh sống ở
Tây Ban Nha góp quỹ cho del Pilar chạy trốn đến
Tây Ban Nha, vì những bài báo có nội dung chống phá Chính quyền
Thực dân Tây Ban Nha đã xuất hiện trong tờ báo
Philippines mà Del Pilar xuất bản, Diariong Tagalog (Báo
tiếng Tagalog).Năm
1892, Arellano và những hội viên
Tam Điểm khác, như
Andrés Bonifacio, gia nhập
La Liga Filipina (Liên minh Philippines), được thành lập bởi
José Rizal khi ông trở về nước. Arellano được bầu làm thư ký của tổ chức, nhưng
Rizal đã bị trục xuất đến đảo Dapitan tại Mindanao vài ngày sau đó. Vào ngày
7 tháng 7 năm
1892, Thống đốc người
Tây Ban Nha Eulogio Despujol ngay lập tức thông báo việc trục xuất
Rizal đến Dapitan. Cùng ngày đó, tại nhà của Deodato Arellano ở 72 phố Azcarraga,
Andrés Bonifacio - một thành viên của
La Liga - đã tập hợp
Teodoro Plata, Valentin Diaz,
Ladislao Diwa, Jose Dizon và Arellano và thành lập hội kín
Katipunan. Mục tiêu chính của
Katipunan không chỉ là cải cách đất nước, mà là đánh đổ Chính quyền
Thực dân Tây Ban Nha, giành lại độc lập cho
PhilippinesÔng được bầu làm chủ tịch đầu tiên của Hội đồng Tối cao
Katipunan. Trong một cuộc họp bí mật vào
tháng 10 năm
1892, Arellano được bầu làm Chủ tịch đầu tiên của tổ chức. Với cương vị Chủ tịch, ông đã đề ra bộ luật của
Katipunan với sự trợ giúp của
Teodoro Plata và
Ladislao Diwa. Arellano rất cẩn thận khi chọn thành viên mới vì đã có quá nhiều gián điệp. Tuy nhiên, chức Chủ tịch không nằm trong tay ông lâu. Vài tháng sau đó, vào
tháng 2 năm
1893,
Andrés Bonifacio chỉ đạo cho Roman Basa thay thế ông làm Chủ tịch của
Katipunan. Theo đánh giá của
Bonifacio, Arellano là một nhà lãnh đạo làm việc không có hiệu quả. Đây là một sai lầm lớn đối với
Bonifacio, vì Arellano rất thận trọng khi chọn các thành viên tham gia
Katipunan. Mặc dù thất bại, Arellano vẫn hoạt động tích cực trong tổ chức. Trong khi
Bonifacio và các thành viên khác đang tổ chức các hội nghị lớn tại
Manila, ông tự tổ chức các hội nghị tại tỉnh
Bulacan.Khi cuộc cách mạng nổ ra vào
tháng 8 năm
1896, Arellano tham gia vào lữ đoàn của Gregorio del Pilar, trở thành viên chức ủy nhiệm của lữ đoàn.Ông đã chiến đấu trong các trận đánh ở
Bulacan trong
Chiến tranh Philippines - Mỹ, nhưng ông đã mắc bệnh lao trong quá trình chiến tranh và mất vì căn bệnh này trong khi ông và những người đồng đội của ông đang chiến đấu ở dãy núi
Cordillera. Các đồng chí của ông đã chôn ông trong nghĩa trang của thị trấn La Trinidad,
Benguet.