Cửa Thần Phù vốn là một cửa biển hiểm yếu xa xưa nằm trên tuyến đường thủy hành quân Nam tiến của người Việt nên được gắn với nhiều truyền thuyết ly kỳ trong dân gian và sử sách. Cửa Thần Phù ngày nay đã bị phù sa bồi đắp và trở thành vùng đất nằm cách bờ biển hơn 10 km. Trước đây khu vực này thuộc tỉnh
Ninh Bình, dưới thời Nguyễn, một phần được tách về tỉnh
Thanh Hóa. Cửa biển Thần Phù hiện nằm trên tuyến
sông Nhà Lê, thuộc ranh giới giữa 2 xã
Yên Lâm,
Yên Mô,
Ninh Bình và
Nga Điền,
Nga Sơn,
Thanh Hóa. Khu vực Thần Phù nay ở thượng nguồn lưu vực
sông Càn, con sông cùng với dãy núi
Tam Điệp là ranh giới giữa 2 miền Trung - Bắc
Việt Nam.Theo
Nam Ông mộng lục, Vua
Lý Thái Tông mang quân Nam tiến để đánh dẹp Chiêm Thành, đến cửa biển này gặp gió to sóng dữ, không đi được; may nhờ một
đạo sĩ có phép thuật cao cường dẹp yên sóng dữ. Khi ban sự trở về, đạo sĩ mất ở dọc đường. Vua cho lập đền thờ ở cửa biển, phong hiệu là "Áp Lãng Chân Nhân Đại Vương" (người giúp nhà vua dẹp yên được sóng dữ) và gọi tên nơi đây là cửa biển Thần Phù. Hiện nay đền thờ và những di chứng khác vẫn còn ở thôn Yên Phẩm, Phù Sa, Anh Tốt, Đông Yên, xã Yên Lâm, huyện
Yên Mô, tỉnh
Ninh Bình.
[1]