Chủ nghĩa xã hội nhà nước là một cách gọi cho tất cả các tư tưởng kinh tế và chính trị ủng hộ việc quốc hữu hóa phương tiện sản xuất vì bất kì mục đích nào, dù để làm giải pháp tạm thời tiền đề cho việc chuyển đổi từ chủ nghĩa tư bản sang chủ nghĩa xã hội, hay là làm cơ sở căn bản cho chủ nghĩa xã hội đó.[1] Từ này thường được dùng, đôi khi ngang nghĩa với chủ nghĩa tư bản nhà nước (mặc dù trong thực tế cả hai thuật ngữ có nhiều tính chất khác biệt) khi nhắc đến các hệ thống kinh tế của các nước theo chủ nghĩa Marx – Lenin như Liên bang Xô viết để nhấn mạnh vai trò của kinh tế theo kế hoạch trong những nền kinh tế này, trong khi những nhà phê bình của hệ hay nước này thường gọi nó là "chủ nghĩa tư bản nhà nước".[2] Những nước này thường chỉ có một số lượng giới hạn các tính chất của chủ nghĩa xã hội.[3][4][5]Chủ nghĩa xã hội nhà nước được đặt ở vị trí đối lập với chủ nghĩa xã hội tự do cá nhân, một chủ nghĩa không đồng tình với quan điểm chủ nghĩa xã hội có thể được xây dựng nên bằng việc sử dụng cơ sở hạ tầng nhà nước sẵn có hay bằng các chính sách nhà nước. Ngược lại, những người ủng hộ chủ nghĩa xã hội nhà nước nói rằng nhà nước, qua các cân nhắc quản lý thực tế, bắt buộc phải đóng vai trò ít nhất là tạm thời trong việc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Chúng ta có thể nghĩ đến một nhà nước dân chủ mà nhà nước đó nắm các phương tiện sản xuất nhưng được tổ chức theo một phong cách cùng tham gia, hợp tác, dựa vào đó đạt được cả quyền làm chủ chung của tài sản sản xuất lẫn dân chủ nơi làm việc trong các hoạt động hàng ngày.