Chủ nghĩa tư bản nhà nước là một hệ thống kinh tế trong đó nhà nước trực tiếp tham gia hoạt động kinh tế - thương mại (tức là vì lợi nhuận) và cơ sở sản xuất được tổ chức và quản lý như doanh nghiệp nhà nước (bao gồm cả quá trình tích lũy vốn, lao động tiền lương và quản lý tập trung), hoặc nhà nước kiểm soát nền kinh tế thông qua các cơ quan chính phủ (các cơ quan được tổ chức theo thực tiễn quản lý kinh doanh) hoặc nhà nước có cổ phần chi phối tại các tập đoàn niêm yết công khai.[1] Chủ nghĩa Lenin xem chủ nghĩa tư bản nhà nước như là một hệ thống kinh tế tư bản chủ nghĩa đã được xã hội hóa ở mức cao dẫn đến nhà nước phải trực tiếp sở hữu hoặc kiểm soát tư bản - theo định nghĩa này, một quốc gia tư bản nhà nước là nơi mà chính phủ kiểm soát nền kinh tế và về cơ bản hoạt động như một tập đoàn khổng lồ, trích xuất giá trị thặng dư từ lực lượng lao động để đầu tư sản xuất.[2] Định nghĩa này áp dụng bất kể mục đích chính trị của nhà nước (ngay cả khi nhà nước là xã hội chủ nghĩa trên danh nghĩa)[3] và một số người cho rằng Trung Quốc hiện nay là một ví dụ điển hình của chủ nghĩa tư bản nhà nước[4][5][6][7] và Liên Xô đã thất bại trong mục tiêu thiết lập chủ nghĩa xã hội, nhưng cũng là một hình thức chủ nghĩa tư bản nhà nước.[8][9]Một hình thức cực đoan của chủ nghĩa tư bản nhà nước là Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước.