Chủ nghĩa vị lai hay
trường phái vị lai (
tiếng Anh: Futurism,
tiếng Pháp: Futurisme) là một trào lưu
văn học và
nghệ thuật bắt đầu vào đầu
thế kỷ 20. Trường phái này vứt bỏ truyền thống và tán dương thế giới hiện đại, đặc biệt là văn minh đô thị, máy móc và vận tốc.Chủ nghĩa vị lai được sinh ra tại
Ý vào năm
1909 với
Bản tuyên ngôn chủ nghĩa vị lai do nhà thơ
Filippo Tommaso Marinetti viết, đăng trên tạp chí
Le Figaro ngày
20 tháng 2. Các tác giả của hai bản tuyên ngôn năm
1910, các họa sĩ của trào lưu
Giacomo Balla,
Umberto Boccioni,
Carlo Carrà,
Severini,
Luigi Russolo đã mượn kỹ thuật
điểm mảng màu của trường phái
Ấn tượng mới và trường phái
Lập thể để chồng chéo hình thức, nhịp điệu, màu sắc và ánh sáng, qua đó thể hiện một "cảm giác động" và tính đồng thời của các trạng thái tâm hồn, cấu trúc phức tạp của thế giới.Một trào lưu vị lai khác tồn tại ở
Nga trong khoảng thời gian từ
1910 tới
1917, với ảnh hưởng của trường phái Lập thể (Cubism) được gọi là
Cubo-Futurism trong tiếng Anh hay Cubo-Futurisme trong tiếng Pháp của các nghệ sĩ
Vladimir Mayakovski,
Kasimir Malevitch,
Kontchalovsky,
Ilya Machkov,
Lentoulov,
Gontcharova,
Kouprine,
Tatline...Chủ nghĩa vị lai là một trào lưu nghệ thuật tiên phong và gây sốc nhất. Nó ca tụng tình yêu chóng vánh, sự mãnh liệt hung bạo, máy móc, sự khinh miệt phụ nữ và coi chiến tranh như một cách vệ sinh thế giới. Cùng với
Chủ nghĩa siêu thực, trào lưu này được biết đến với nhiều sự xung đột bên trong. Nhiều nghệ sĩ đã bị trục xuất như hai anh em nhiếp ảnh gia
Arturo và
Carlo Ludovico Bragaglia.Hơn cả một trào lưu thông thường, chủ nghĩa vị lai còn trở thành một nghệ thuật sống. Nó ảnh hưởng tới
hội họa,
điêu khắc,
văn học,
điện ảnh,
nhiếp ảnh,
sân khấu,
âm nhạc,
kiến trúc... và cả
chính trị lẫn
ẩm thực.
Russolo và
Pratela qua lý thuyết khái niệm về tiếng ồn để ca tụng
âm thanh. Các phân tích về tiếng ồn còn được những nghệ sĩ
trường phái Dada gợi lại nhưng với một cách nhìn khác.Xu hướng này trở nên nghệ thuật chính thức
phát xít dưới thời
Mussolini và sau đó chấm dứt.