Ô Quan Chưởng (hay còn gọi là
ô Đông Hà,
ô Thanh Hà,
ô Cửa Đông, tên chữ là
Đông Hà môn (東河門, tức cửa phường Đông Hà)), là một
cửa ô của Hà Nội xưa, nằm ở phía Đông của toà thành đất bao quanh
Kinh thành Thăng Long, được xây dựng vào năm
Cảnh Hưng thứ 10 (
1749), đến năm
Gia Long thứ ba (
1817) được xây dựng lại và giữ nguyên kiểu cách đến ngày nay. Đây là một trong 21 cửa ô còn sót lại của thành Thăng Long cũ.
[1]Ngày nay, ô Quan Chưởng nằm trên
phố Ô Quan Chưởng, đầu phố Hàng Chiếu, gần dưới chân
cầu Chương Dương. Thời xưa, ô Quan Chưởng nằm trên đường từ trong thành phố đi ra bờ sông, thuộc địa phận phường Đông Hà, tổng Hậu Túc (sau đổi là Đồng Xuân), huyện
Thọ Xương cũ. Từ cửa ô ra đến bờ sông Hồng là con đường dài tám chục mét. Phía ngoài cửa ô trước kia coi như đất ngoại thành.Cổng xây có
vọng lâu được canh gác và kiểm soát cẩn mật để giữ an ninh cho khu phố buôn bán bên trong. Hiện cửa ô còn nguyên lối
tam quan với cửa chính và hai cửa phụ hai bên, trên nóc cửa chính có
vọng lâu, tường phía trái cửa chính có gắn một tấm bia đá do Tổng đốc
Hoàng Diệu cho đặt năm 1881 ghi lệnh cấm người canh gác không được sách nhiễu nhân dân mỗi khi qua lại cửa ô. Bên trên cửa lớn có ba
chữ Hán 東河門 (Đông Hà môn).Ca dao về Ô Quan Chưởng có câu: