Dom Pedro I (tiếng Việt:Phêrô I;
12 tháng 10 năm
1798 –
24 tháng 9 năm
1834), biệt danh "Người Giải phóng", là
người thành lập và nhà cai trị đầu tiên của
Đế quốc Brasil. Với vương hiệu Dom
Pedro IV, ông
cai trị một thời gian ngắn tại
Bồ Đào Nha, ở đây ông được xưng tụng là "Người Giải phóng" hay "Vị vua Chiến sĩ".
[lower-alpha 1] Chào đời tại
Lisbon, Pedro I là con thứ tư của Vua Dom
João VI của Bồ Đào Nha và Hoàng hậu
Carlota Joaquina, và do đó trở thành thành viên của
Nhà Bragança. Khi đất nước bị người
Pháp xâm lăng năm
1807, ông cùng gia đình đào thoát đến nơi thuộc địa rộng lớn và giàu có nhất của
Bồ Đào Nha,
Brasil.Sau khi
Cách mạng Giải phóng 1820 ở Lisbon bùng nổ, phụ thân của Pedro I được đưa về Bồ Đào Nha vào tháng 4 năm
1821, để lại ông ở Brasil làm nhiếp chính vương. Ông phải đối phó với đe dọa từ quân cách mạng và sự bất phục tùng của quân đội Bồ Đào Nha, và cố gắng xoa dịu cả hai phía. Chính phủ Bồ đe dọa thu hồi quyền tự trị được ban cho Brasil từ năm
1808, khiến người Brasil phẫn nộ. Pedro I chọn cách đứng về phía Brasil và tuyên bố
độc lập khỏi
Bồ Đào Nha vào ngày
7 tháng 9 năm
1822. Ngày
12 tháng 10, ông được tôn làm Hoàng đế Brasil và đến tháng 3 năm
1824 ông đánh bại toàn bộ lực lượng trung thành với chính phủ Bồ. Vài tháng sau, Pedro I đàn áp
Liên minh Equator, một nỗ lực li khai bất thành của quân nổi dậy ở
miền đông bắc Brasil.Cuộc nổi dậy đòi li khai diễn ra ở tỉnh
Cisplatina thuộc miền nam đầu
1825, tiếp đó là ý định sáp nhập nó của
Các tỉnh liên hiệp Río de la Plata, đưa Đế quốc vào
Chiến tranh Cisplatina. Tháng 3 năm
1826, Pedro I trở thành Vua Bồ Đào Nha một thời gian ngắn trước khi thoái vị nhường ngôi cho trưởng nữ, Dona
Maria II. Tình hình trở nên tồi tệ vào năm 1828 khi chiến tranh ở phía nam dẫn đến hậu quả Brasil mất Cisplatina. Trong cùng năm ở Lisbon, ngai vàng của Maria II bị người chú là Hoàng tử Dom
Miguel, em trai của Pedro I chiếm đoạt. Mối quan hệ ngoài hôn nhân và bê bối tình ái với một người thị nữ đã làm tổn hại nghiêm trọng danh dự của ông. Một vấn đề khác nảy ra trong Nghị viện Brasil, nơi diễn ra tranh chấp rằng liệu chính phủ sẽ do vua bổ nhiệm hay do cơ quan lập pháp đề cử; cuộc tranh luận kéo dài từ
1826 đến
1831. Không thể đối phó với vấn đề từ cả
Brasil và
Bồ Đào Nha cùng một lúc, ngày
7 tháng 4 năm
1831 Pedro I thoái vị nhường ngôi cho con trai là
Pedro II, và giong buồm trở về
châu Âu.Pedro I dẫn quân tiến về
Bồ Đào Nha vào tháng 7 năm
1832. Ban đầu là đối mặt với cuộc nội chiến, ông nhanh chóng bị cuốn vào cuộc xung đột rộng lớn bao trùm
Bán đảo Iberia giữ phe
Tự do và những thành phần muốn trở lại
nền chuyên chế. Pedro I chết vì
bệnh lao phổi ngày
24 tháng 9 năm
1834, chỉ mấy tháng sau chiến thắng của ông và phe Tự do. Ông được người đương thời ca ngợi như một nhân vật chủ chốt truyền bá tư tưởng tự do cho phép chính phủ Bồ Đào Nha và Brasil chuyển từ chế độ chuyên chế sang lập hiến.