Nhận thức sai lầm hay nhận thức ảo là một thuật ngữ được sử dụng chủ yếu bởi các nhà xã hội học Mác xít - để mô tả những cách thức mà các quá trình vật chất, hệ tư tưởng và thể chế được dùng để đánh lừa các thành viên của giai cấp vô sản và các giai cấp khác trong xã hội tư bản, nhằm che giấu sự bóc lột về bản chất đối với các mối quan hệ xã hội giữa các giai cấp.Friedrich Engels (1820-1895) đã sử dụng thuật ngữ "nhận thức sai lầm" trong một bức thư năm 1893 gửi Franz Mehring để đề cập đến viễn cảnh mà một giai cấp cấp dưới cố tình hiện thân cho hệ tư tưởng của giai cấp thống trị.[1][1] Ph.Ăn-gghen gọi ý thức này là "sai lầm" vì giai cấp đang khẳng định mình hướng tới những mục tiêu không mang lại lợi ích cho nó. "Nhận thức", trong bối cảnh này, phản ánh khả năng của một giai cấp trong việc xác định và khẳng định ý chí của mình về mặt chính trị. Giai cấp có ý thức: có vai trò to lớn trong xã hội và có thể khẳng định được ý chí của mình do được thống nhất đủ về ý tưởng và hành động.