Capitalisme et schizophrénie: L'anti-Œdipe (tiếng Việt:
Chủ nghĩa tư bản và tâm thần phân liệt: Phản-Ơđíp) là một chuyên luận triết học năm 1972 được viết bởi triết gia người Pháp
Gilles Deleuze và nhà
phân tâm học người Pháp
Félix Guattari. Đây là tập sách đầu tiên thuộc công trình
Capitalisme et schizophrénie (Chủ nghĩa tư bản và tâm thần phân liệt) hợp tác giữa hai học giả. Tập còn lại có nhan đề
Mille plateaux (Ngàn cao nguyên), xuất bản vào năm 1980.Trong tác phẩm này, Deleuze và Guattari phát triển các khái niệm và các lí thuyết xoay quanh
schizoanalyse (phân tích tâm thần phân liệt) — một thực hành phê phán theo nghĩa rộng xuất phát từ quan điểm
tâm thần phân liệt và
loạn thần, cũng như từ diễn trình xã hội mà
chủ nghĩa tư bản đã dấy lên. Họ đặt các lĩnh vực
phân tâm học,
kinh tế học,
nghệ thuật,
văn học,
nhân chủng học và
lịch sử vào trong sự suy xét tương quan với những khái niệm ấy.
[1] Đối lập với cách dùng đương đại các thuật ngữ của
Sigmund Freud, họ đã dựng lên một khung lí thuyết "tâm thần
duy vật" dựa trên
vô thức được nhìn nhận như sự tổng hợp các quá trình sản xuất ham muốn, kết hợp khái niệm của họ về sự
sản xuất-ham muốn có liên quan đến các
bộ máy-ham muốn và
cơ-thể-không-cơ-quan, và tái áp dụng
chủ nghĩa duy vật lịch sử của
Karl Marx nhằm bày ra các chi tiết của các tổ chức khác nhau của sự sản xuất xã hội, "các bề mặt ghi nhận", lập trình, sự lãnh thổ hóa và hành động "khắc ghi". Khái niệm
ý chí hùng cường và
vĩnh cửu luân hồi của
Friedrich Nietzsche cũng có vai trò đáng kể trong thuật schizoanalyse của Deleuze và Guattari.Deleuze và Guattari cũng rút ra nhiều ý tưởng, đồng thời cũng chỉ trích, các triết lý của nhiều vị triết gia như:
Spinoza,
Kant,
Charles Fourier,
Charles Sanders Peirce,
Carl Jung,
Melanie Klein,
Karl Jaspers,
Lewis Mumford,
Karl August Wittfogel,
Wilhelm Reich,
Georges Bataille,
Louis Hjelmslev,
Jacques Lacan,
Gregory Bateson,
Pierre Klossowski,
Claude Lévi-Strauss,
Jacques Monod,
Louis Althusser,
Victor Turner,
Jean Oury,
Jean-François Lyotard,
Michel Foucault,
Frantz Fanon,
R. D. Laing,
David Cooper, và
Pierre Clastres.
[2]Hơn nữa, họ cũng lấy cảm hứng từ nhiều tác giả và nghệ sĩ thể hiện quan điểm tâm thần phân liệt trong các tác phẩm của họ, như là "tổng thể những cỗ máy-ham muốn sản xuất và tái sản xuất",
[3] chẳng hạn
Antonin Artaud,
Samuel Beckett,
Georg Büchner,
Samuel Butler,
D. H. Lawrence,
Henry Miller,
Marcel Proust,
Arthur Rimbaud,
Daniel Paul Schreber,
Adolf Wölfli,
Vaslav Nijinsky,
Gérard de Nerval và
J. M. W. Turner.
[2]