Göbekli Tepe [ɡøbe̞kli ťe̞pɛ][1] (Kurdish: Girê Navokê) là một ngôi đền trên đỉnh của một mỏm thuộc một dãy núi khoảng 15 kilômét (9,3 dặm) phía đông bắc thị trấn Şanlıurfa (trước kia là Urfa / Edessa) phía đông nam Thổ Nhĩ Kỳ. Địa điểm này hiện đang được các nhà khảo cổ học Đức và Thổ Nhĩ Kỳ khai quật và được cho là đã được những người săn bắn-hái lượm dựng lên vào 9000 năm trước Công Nguyên (khoảng 11.000 năm trước, nhưng không một công cụ nào được tìm thấy, vì thế nguồn gốc của nó vẫn chưa được biết và hiện dẫn tới ra nhiều suy đoán). Cùng với Nevalı Çori, địa điểm này đã cách mạng hóa [2] sự hiểu biết của chúng ta về Thời kỳ đồ đá mới Âu Á. Địa điểm này có niên đại tới gần 12.000 năm và có trước bất kỳ một nền văn minh nào từng được phát hiện trên trái đất hàng nghìn năm. Khi được phát hiện, nó có vẻ bị cố ý chôn vùi trong cát, vì những lý do chưa được biết.[3]Cấu trúc bao gồm hai giai đoạn sử dụng, được cho là có tính chất xã hội hoặc nghi thức bởi người phát hiện ra địa điểm và người khai quật Klaus Schmidt, có niên đại thứ 10 đến thứ 8 thiên niên kỷ trước Công nguyên.[4] Trong giai đoạn đầu tiên, thuộc thời kỳ tiền đồ gốm A (PPNA), các vòng tròn của những cột đá hình chữ T khổng lồ đã được dựng lên - những hòn đá cự thạch lâu đời nhất thế giới.[5]Hơn 200 cột trụ trong khoảng 20 vòng tròn hiện đang được biết đến thông qua các cuộc khảo sát địa vật lý. Mỗi cây cột có chiều cao lên tới 6 m (20 ft) và nặng tới 10 tấn. Chúng được gắn vào các ổ cắm được đẽo ra khỏi móng kết tinh.[6] Trong giai đoạn thứ hai, thuộc thời kỳ tiền đồ gốm B (PPNB), các cột trụ được dựng lên nhỏ hơn và đứng trong các phòng hình chữ nhật với sàn bằng vôi được đánh bóng. Địa điểm đã bị bỏ hoang sau thời kỳ tiền đồ gốm B (PPNB).Các chi tiết về chức năng của cấu trúc vẫn còn là một bí ẩn. Các cuộc khai quật đã được tiến hành từ năm 1996 bởi Viện Khảo cổ Đức, nhưng phần lớn vẫn còn đang được khảo sát. Năm 2018, địa điểm này đã được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới.[7]