Cầy báo hay
Fossa (
/ˈfɒsə/ hay
/ˈfuːsə/;
[3] tiếng Malagasy: [ˈfusə̥];
danh pháp hai phần: Cryptoprocta ferox) là một loài
thú ăn thịt, hình dạng giống
mèo. Đây là
loài đặc hữu tại
Madagascar, thuộc họ
Eupleridae,
bộ Ăn thịt, có họ hàng gần với
họ Cầy mangut (Herpestidae).
Phân loại sinh học loài này đã gây tranh cãi do đặc điểm cơ thể tương đồng với những loài mèo, song đặc điểm khác chỉ ra mối quan hệ gần với
họ Cầy (nhất là cầy hương và loài họ hàng). Phân loại của loài, cùng với những loài ăn thịt khác tại Madagascar, ảnh hưởng đến giả thuyết rằng loài hữu nhũ ăn thịt đã xâm chiếm đảo Madagascar bao nhiêu lần. Nghiên cứu về di truyền đã chứng minh rằng Fossa và tất cả động vật ăn thịt khác tại Madagascar có họ hàng gần nhất với nhau (định hình nên một
nhánh sinh học, được công nhận thành họ Eupleridae), động vật ăn thịt hiện tại đã xâm chiếm hòn đảo này vào dịp quanh khoảng 18 đến 20 triệu năm về trước.
Fossa là thú
ăn thịt lớn nhất trên đảo Madagascar và được so sánh như một con
báo sư tử nhỏ. Fossa trưởng thành có chiều dài từ đầu đến hết thân 70–80 cm (28–31 in) và cân nặng từ 5,5–8,6 kg (12–19 lb), con đực lớn hơn so với con cái. Sở hữu móng vuốt bán co rút và mắt cá chân linh hoạt cho phép Fossa leo trèo lên xuống cây dễ dàng, đồng thời hỗ trợ nhảy từ cây này sang cây khác. Fossa là loài duy nhất trong họ có biểu hiện khác biệt về cơ quan sinh dục ở hình thái ngoài, giống đặc điểm của mèo và
linh cẩu.Loài này phân bố rộng, mặc dù
mật độ quần thể thường thấp. Chúng thường sinh sống đơn độc trong rừng rậm, tích cực săn mồi cả ngày lẫn đêm. Hơn 50% chế độ ăn uống gồm
vượn cáo, loài
linh trưởng đặc hữu tìm được trên đảo;
tenrec,
gặm nhấm,
thằn lằn,
chim và động vật khác cũng là con mồi của Fossa. Giao phối thường diễn ra trên cây, trên cành cây ngang, có thể kéo dài vài giờ. Lứa đẻ dao động từ một đến sáu con non, khi sinh ra mù và không răng. Fossa sơ sinh cai sữa sau 4,5 tháng và độc lập sau một năm. Thuần thục sinh dục diễn ra khoảng 3 đến 4 tuổi, tuổi thọ nuôi nhốt đạt 20 năm. Loài Fossa được
Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế liệt kê là "
loài sắp nguy cấp". Chúng thường khiến người Madagascar lo sợ và thường được bảo vệ nhờ tục kiêng kỵ
fady. Mối đe dọa lớn nhất đến loài này là
mất môi trường sống.