Ba Vì là một dãy núi đất và đá vôi trải trên một phạm vi rộng chừng 5000 ha : huyện Ba Vì khoảng 3500 ha, huyện Kỳ Sơn tỉnh Hòa Bình, nay là thành phố Hòa Bình khoảng 1500 ha,(Huyện Kỳ Sơn đã nhập vào Thành phố Hòa Bình); cách nội thành Hà Nội chừng 60 km; hình dạng như một bó đuốc khổng lồ cán mập. Đây là những dãy núi nhỏ cuối cùng của dãy Hoàng Liên Sơn hùng vĩ khi vượt qua sông Đà và dừng bước trước đồng bằng Bắc Bộ. Dãy núi Ba Vì có diện tích nhỏ (khoảng 5000 ha, nhưng khá cao, có độ dốc cao. Núi có 3 ngọn (thực chất là 3 mỏm trên một khối). Nổi tiếng nhất và có sự tích trong văn học Việt Nam là Đỉnh Tản Viên (còn gọi là Ngọc Tản, Tản Sơn, hoặc Phượng Hoàng Sơn). Núi này cao 1281m; phía gần đỉnh thắt lại, đến đỉnh lại xòe ra như chiếc ô nên gọi là Tản (傘). Chân núi có đền Hạ, lưng chừng núi có đền Trung, đỉnh núi có đền Thượng là nơi thờ Sơn Tinh (Đức Thánh Tản), một trong tứ bất tử. Đỉnh Núi Vua cao hơn (1296m); trên ngọn có đền thờ Hồ Chí Minh. Đỉnh cao thứ ba là Đỉnh Ngọc Hoa (đặt theo tên của công chúa con vua Hùng thứ XVIII tương truyền được gả cho Sơn Tinh). Ngoài Đỉnh Tản Viên, Đỉnh Vua và Đỉnh Ngọc Hoa, trên Ba Vì còn có các ngọn núi khác là Ngọc Lĩnh, Tương Miêu, U Bò, Núi Tre, Ghẹ Đùng, Trăm Voi...Ở chân núi phía tây của dãy Ba Vì có dòng sông Đà, phía đông có hồ nhân tạo Suối Hai dài 7km, rộng 4 km với 14 đảo lớn nhỏ thực chất là những ngọn đồi nhô lên mặt nước.Trên dãy Ba Vì có Vườn quốc gia Ba Vì với hệ sinh thái phong phú, đa dạng.Ba Vì còn là một khu du lịch sinh thái nổi tiếng ở miền Bắc Việt Nam với các điểm du lịch như Khoang Xanh-Suối Tiên, Ao Vua, Đầm Long, Thác Đa, hồ Tiên Sa, suối nước khoáng Tản Đà và các đền thờ. Ở các độ cao 400m và 600m còn có hai khu nghỉ mát được xây dựng từ thời Pháp thuộc.