Akhenaten (
/ˌækəˈnɑːtən/;
[1] còn được viết là
Echnaton,
[7] Akhenaton,
[8]Ikhnaton,
[9]và
Khuenaten;
[10][11] có nghĩa là Người lính của Aten), ông còn được biết đến với tên gọi là
Amenhotep IV (nghĩa là thần
Amun hài lòng) trong giai đoạn trước năm trị vì thứ Năm, là một
pharaon của
vương triều thứ Mười tám của Ai Cập, ông đã cai trị 17 năm và có lẽ đã
qua đời vào năm
1336 TCN hoặc
1334 TCN. Triều đại của ông đặc biệt được chú ý bởi việc từ bỏ tín ngưỡng
đa thần giáo của
Ai cập và chuyển sang tín ngưỡng thờ cúng một vị thần duy nhất – thần Mặt Trời
Aten, mà đôi khi được coi là
bái nhất thần giáo,
đơn nhất thần giáo, thậm chí là hầu như
độc thần giáo.Akhenaten đã cố gắng tạo ra một sự thay đổi so với
tôn giáo truyền thống, nhưng cuối cùng thì nó cũng sẽ không bao giờ được chấp nhận. Sau khi ông qua đời, các công trình của ông đã bị đập vỡ và phá hủy, những bức tượng của ông thì bị hủy hoại và tên của ông bị loại bỏ khỏi các bản danh sách vua
[12]. Việc thực hành tôn giáo truyền thống đã được phục hồi một cách dần dần, và vài thập niên sau khi các vị vua mới không thuộc dòng dõi của vương triều thứ 18 thành lập nên một vương triều mới, họ đã bôi nhọ Akhenaten cùng những vị vua kế vị trực tiếp của ông, và nhắc đến Akhenaten như là "kẻ thù" hoặc "kẻ phạm tội đó" trong các hồ sơ lưu trữ
[13].Ông gần như hoàn toàn biến mất khỏi lịch sử cho đến khi được phát hiện lại vào
thế kỷ 19 ở
Amarna, thành phố mà ông đã xây dựng cho thần
Aten.
[14] Những cuộc khai quật thời kì đầu tại Amarna được tiến hành bởi
Flinders Petrie đã khuấy động lên sự quan tâm đến vị vua bí ẩn cùng với đó là một
xác ướp được tìm thấy trong ngôi mộ
KV55, nó được
Edward R. Ayrton khai quật vào năm
1907, xác ướp này có thể là của Akhenaten. Bằng phương pháp
phân tích ADN, các nhà khảo cổ học đã xác định rằng người đàn ông được
chôn cất trong ngôi mộ KV55 là cha của vua
Tutankhamun,,
[15] nhưng việc nhận dạng xác ướp này là Akhenaten lại vẫn đang chưa có lời giải
[6][16][17][18][19]Ngày nay, sự quan tâm dành cho Akhenaten và nữ hoàng
Nefertiti phần nào đó có liên quan đến
Tutankhamun (mặc dù người mẹ của Tutankhamun không phải là
Nefertiti, mà là một phụ nữ được các nhà khảo cổ học gọi là
Quý bà trẻ), và một phần đến từ phong cách độc đáo và giá trị thẩm mỹ cao của những tác phẩm nghệ thuật được ông bảo trợ, và một phần là từ sự quan tâm không ngừng dành cho
tôn giáo mà ông đã cố gắng thiết lập.
