Đường Huyền Tông (
chữ Hán: 唐玄宗,
bính âm: Xuánzōng
/ˈʃwɑːnˈtsɒŋ/;
[7] 8 tháng 9,
685[5] -
3 tháng 5,
762[6]), hay
Đường Minh Hoàng (
chữ Hán: 唐明皇,
bính âm: Táng Míng Huáng),
[8] tên thật là
Lý Long Cơ, còn được gọi là
Võ Long Cơ (
tiếng Trung: 武隆基) trong giai đoạn
690 -
705,
[9] là vị
Hoàng đế thứ 7 hoặc thứ 9
[Ghi chú 2] của
triều đại nhà Đường trong
lịch sử Trung Quốc. Huyền Tông được đánh giá là một trong những vị Hoàng đế đáng chú ý nhất của
nhà Đường, danh tiếng không thua kém tằng tổ phụ của ông là
Đường Thái Tông Lý Thế Dân, tạo nên giai đoạn thịnh trị tột bậc cho triều đại này.Thời niên thiếu của ông chứng kiến những biến động to lớn của dòng họ, từ việc tổ mẫu
Võ thái hậu soán ngôi xưng đế cho đến
Vi hoàng hậu mưu đoạt ngai vàng. Năm
710, sau khi bác ruột là
Đường Trung Tông bị mẹ con
Vi hoàng hậu và
Công chúa An Lạc ám hại, ông liên kết với cô mẫu là
Trưởng công chúa Thái Bình, tiến hành
chính biến Đường Long, tiêu diệt bè đảng Vi thị, tôn hoàng phụ tức Duệ Tông Lý Đán trở lại ngôi hoàng đế. Sau đó, Lý Long Cơ được phong làm
Hoàng thái tử. Năm
712, Long Cơ được vua cha nhường ngôi
[10]. Sau khi đăng cơ, Đường Minh Hoàng thanh trừng các phe cánh chống đối do công chúa Thái Bình lãnh đạo, chấm dứt gần 30 năm đầy biến động của
nhà Đường với liên tiếp những người phụ nữ nối nhau bước lên vũ đài chánh trị. Sau đó, ông bắt tay vào việc xây dựng đất nước, trọng dụng các
tể quan tài ba như
Diêu Sùng,
Tống Cảnh,
Trương Thuyết và
Trương Cửu Linh, đề xướng phát triển
kinh tế,
văn hóa,
xã hội, trọng dụng nhân tài, ngăn chặn quan liêu lãng phí, tăng cường uy tín của
Trung Quốc với lân bang, mở ra thời kì
Khai Nguyên chi trị (開元之治) kéo dài hơn 30 năm.Tuy nhiên về cuối đời, Đường Minh Hoàng sinh ra u mê xa xỉ, mê đắm trong tửu sắc, không chú ý đến nền chính trị ngày càng bại hoại suy vi, bên trong sủng ái
Dương Quý Phi, bỏ bê việc nước, bên ngoài trọng dụng gian thần
Lý Lâm Phủ,
Dương Quốc Trung khiến cho nền thống trị ngày càng xuống dốc
[11]. Các phiên trấn do người dân tộc thiểu số cai quản được trọng dụng quá mức, trong đó có mạnh nhất là
An Lộc Sơn ở đất Yên. Năm
755, An Lộc Sơn chính thức phát động
loạn An Sử sau đó nhanh chóng tiến về kinh đô Trường An.
[12] Sự kiện này cũng mở đầu cho giai đoạn suy tàn của triều đại
nhà Đường[13][
trích dẫn không khớp]. Trước bờ vực của sự diệt vong, Minh Hoàng và triều đình phải bỏ chạy khỏi kinh thành Trường An, đi đến Thành Đô. Cùng năm
756, con trai ông là thái tử
Lý Hanh xưng đế, tức là
Đường Túc Tông, Minh Hoàng buộc phải thừa nhận ngôi vị của Túc Tông, lên làm
Thái thượng hoàng[14].Cuối năm
757, khi quân
Đường giành lại được kinh đô
Trường An, Thái thượng hoàng đế được đón về kinh đô nhưng không còn quyền lực và bị hoạn quan
Lý Phụ Quốc ức hiếp. Những ngày cuối cùng của ông sống trong u uất và thất vọng
[15] cho đến lúc qua đời vào ngày
3 tháng 5 năm
762, ở tuổi 78.