Tôn Trung Sơn (
chữ Hán: 孫中山; tên khai sinh là
Tôn Văn 12 tháng 11 năm
1866 –
12 tháng 3 năm
1925[1][2]) là một nhà triết học, thầy thuốc, và nhà chính trị người Trung Quốc, người đã phục vụ với tư cách là tổng thống lâm thời đầu tiên của
Cộng hòa Trung Quốc( Republic of China) và là lãnh đạo đầu tiên của
Quốc dân Đảng (Nationalist Party of China). Ông được nói đến như là Cha già của dân tộc trong
Trung Hoa Dân Quốc do một phần vai trò của ông với việc lật đổ
nhà Thanh trong suốt thời gian
Cách mạng Tân Hợi, Tôn là duy nhất trong số những lãnh đạo Trung Quốc thế kỉ 20 được tôn kính rộng rãi trong cả hai nơi là Trung Quốc và
Đài Loan.Tôn được xem là một trong những lãnh đạo vĩ đại nhất của thời cận đại Trung Quốc, nhưng sự nghiệp chính trị của ông là sự nghiệp đấu tranh không ngừng và thường xuyên lưu vong. Sau khi cuộc cách mạng thành công trong việc người Hán Trung Quốc đã giành được quyền lực sau 268 năm sống dưới sự cai trị của
nhà Thanh Mãn Châu, ông đã sớm từ chức Tổng thống Cộng hòa Trung Quốc mới được thành lập và nhường nó cho
Viên Thế Khải. Thời gian ngắn sau, ông đã đi tới Nhật Bản để tìm kiếm sự an toàn nhưng đã trở lại để thành lập một chính phủ cách mạng ở phía Nam để thách thức tới những thế lực quân phiệt mà họ đã kiểm soát hầu hết đất nước. Năm 1923, ông đã mời đại diện của
Quốc tế Cộng sản tới Quảng Đông để tái tổ chức đảng của ông và đã thành lập một đồng minh lỏng lẻo với
Đảng cộng sản Trung Quốc. Ông đã không sống tới lúc để thấy đảng của ông thống nhất đất nước dưới sự lãnh đạo của người kế tục ông là
Tưởng Giới Thạch trong cuộc
Bắc phạt (1926-1928). Ông đã chết ở Bắc Kinh do bệnh ung thư túi mật vào ngày 12 tháng 3 năm 1925.
[3]Di sản lãnh đạo của Tôn là triết học chính trị của ông được gọi là
Chủ nghĩa Tam Dân: chủ nghĩa dân tộc ( độc lập từ sự thống trị của ngoại bang), "những quyền của nhân dân" (thường được dịch như là dân chủ), và sinh kế hay dân sinh của người dân (thường được dịch như là "chủ nghĩa xã hội", hoặc dịch chính xác "một khoa học nghiên cứu về việc giúp đỡ người dân để sống sót trong xã hội," khi ông đã giải thích sự khác nhau giữa chủ nghĩa xã hội của ông và của
Karl Marx trong một cuốn sách.
[4][5]