Trần Nhân Tông (
chữ Hán: 陳仁宗
7 tháng 12 năm
1258 –
14 hoặc
16 tháng 12 năm
1308) tên khai sinh là
Trần Khâm (陳昑), là vị
hoàng đế thứ ba của
Hoàng triều Trần nước
Đại Việt. Ông trị vì từ ngày 8 tháng 11 năm
1278 đến ngày 16 tháng 4 năm
1293, sau đó làm
Thái thượng hoàng cho đến khi
qua đời. Trần Nhân Tông được sử Việt đánh giá là một vị vua anh minh, đã có nhiều đóng góp cho sự phát triển bền vững của
Đại Việt cuối
thế kỷ XIII, cũng như việc bảo vệ nền độc lập và mở rộng cương thổ đất nước.
[1][2] Ngoài ra, ông cũng là một
thiền sư lớn của
Phật giáo Việt Nam thời
trung đại.
[3]Là đích trưởng tử của
Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông đã được truyền ngôi vào
tháng 11 năm
1278 – lúc ông chưa đầy 20 tuổi. Vị
hoàng đế trẻ sớm phải đương đầu với hiểm họa
xâm lược từ
đế quốc Mông – Nguyên hùng mạnh ở phương Bắc. Do vậy, ngay sau khi lên ngôi Trần Nhân Tông đã triển khai nhiều biện pháp nhằm nâng cao sức mạnh
kinh tế và ổn định
chính trị –
xã hội của Đại Việt, đồng thời xây dựng quan hệ tích cực với nước láng giềng phía nam là
Chiêm Thành. Năm
1285, hoàng đế nhà Nguyên
Hốt Tất Liệt huy động một lực lượng lớn (theo
Đại Việt sử ký toàn thư là 50 vạn người)
tấn công Đại Việt.
[4][5] Quân dân Đại Việt ban đầu gặp nhiều tổn thất; nhưng dưới sự chỉ huy của vua Nhân Tông, Thượng hoàng Thánh Tông và Quốc công Tiết chế
Trần Hưng Đạo, người Việt đã dần dần xoay chuyển tình thế và đánh bật quân Nguyên ra khỏi đất nước. Sau đó, 2
vua Trần và
Hưng Đạo vương tiếp tục lãnh đạo dân Việt
đánh bại một cuộc xâm lược khác của Mông – Nguyên vào năm
1287.Sau khi đẩy lùi các cuộc xâm lược của
người Mông Cổ, Trần Nhân Tông đã khôi phục được sự hưng thịnh của
Đại Việt đồng thời thực thi phương sách ngoại giao vừa mềm dẻo, vừa cứng rắn với nhà Nguyên. Năm 1293, ông truyền ngôi cho Thái tử Trần Thuyên (tức vua
Trần Anh Tông) và lên làm
Thái thượng hoàng.
[2][6] Sau đó Nhân Tông xuất gia tu hành theo
đạo Phật và lấy hiệu
Trúc Lâm Đại sĩ (竹林大士); nhưng ông vẫn tham gia điều hành chính sự, đánh dẹp quân
Ai Lao xâm phạm biên giới và mở rộng bờ cõi về phương Nam bằng phương pháp ngoại giao.
[7] Trần Nhân Tông cũng chính là vị tổ sáng lập
Thiền phái Trúc Lâm, một dòng thiền Phật giáo mang bản sắc
văn hóa Việt Nam và tinh thần nhập thế.
[8]