Cộng hoà liên bang Somalia
Somalia (phiên âm
tiếng Việt:
Xô-ma-li-a,
tiếng Somali: Soomaaliya;
tiếng Ả Rập: الصومال aṣ-Ṣūmāl), tên chính thức
Cộng hoà Liên bang Somalia (
tiếng Somali: Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya,
tiếng Ả Rập: جمهورية الصومال Jumhūriyyat aṣ-Ṣūmāl) là một quốc gia nằm ở
Vùng sừng châu Phi. Nước này giáp với
Djibouti ở phía tây bắc,
Kenya ở phía tây nam,
Vịnh Aden và
Yemen ở phía bắc,
Ấn Độ Dương ở phía đông, và
Ethiopia ở phía tây.Thời cổ đại, Somalia từng là một trung tâm
thương mại quan trọng với phần còn lại của
thế giới cổ đại. Các
thuỷ thủ và
thương gia của họ là những nhà cung cấp
hương trầm,
nhựa thơm và
gia vị lớn, những mặt hàng có giá trị và được coi là đồ xa xỉ tại
Ai Cập cổ đại,
Phoenicia,
Mycenaean và
Babylon, những nơi
người Somalia có quan hệ buôn bán.
[4][5] Theo hầu hết các học giả, Somalia cũng là nơi
Vương quốc Punt tồn tại.
[6][7][8][9] Người Puntite cổ đại là một nhà nước của những người dân có những quan hệ gần gũi với
Ai Cập Pharaon trong thời
Pharaoh Sahure và
Nữ hoàng Hatshepsut.
các cấu trúc kim tự tháp,
đền đài và những ngôi nhà cổ
được phủ đá nằm rải rác xung quanh Somalia được cho là có niên đại từ giai đoạn này.
[10] Trong thời cổ đại, nhiều thành bang cổ như
Opone,
Mosyllon và
Malao cạnh tranh về sự giàu mạnh với
Sabaean,
Parthia và
Axumite. Thương mại
Ấn Độ-
Hy Lạp-
La Mã cũng phát triển ở Somalia.
[11]Sự ra đời của Đạo Hồi ở bờ đối diện Somalia trên
Biển Đỏ đồng nghĩa với việc các nhà buôn, thuỷ thủ Somalia và những người di cư sống tại
bán đảo Ả Rập dần rơi vào ảnh hưởng của tôn giáo mới thông qua các đối tác thương mại người
Ả Rập đã cải theo
Hồi giáo của họ. Với cuộc di cư của những gia đình Hồi giáo từ
thế giới Hồi giáo tới Somalia ở những thế kỷ đầu tiên của
Đạo Hồi và sự cải đạo hoà bình của dân cư Somali bởi các
học giả Hồi giáo Somalia trong các thế kỷ sau đó, các thành bang cổ dần chuyển theo Hồi giáo
Mogadishu,
Berbera,
Zeila,
Barawa và
Merka, chúng đều là một phần của nền văn minh Berberi. Thành phố Mogadishu được gọi là Thành phố của Đạo Hồi,
[12] và kiểm soát việc
buôn bán vàng của Đông Phi trong nhiều thế kỷ.
[13] Trong thời Trung Cổ, nhiều đế chế Somalia mạnh đã thống trị thương mại trong vùng gồm cả
Nhà nước Ajuuraan, có biệt tài trong
cơ khí thuỷ lợi và
xây dựng pháo đài,
[14] Vương quốc Hồi giáo Adal, mà vị
tướng Ahmed Gurey là vị
chỉ huy châu Phi đầu tiên trong lịch sử sử dụng
chiến tranh pháo binh trên lục địa trong cuộc
chinh phục Đế chế Ethiopia,
[15] và
Triều đại Gobroon của Adal, sự thống trị quân sự của họ đã buộc các thống đốc của
Đế chế Oman ở phía bắc thành phố
Lamu phải nộp
cống vật cho
Quốc vương Hồi giáo Somalia Ahmed Yusuf.
[16] Ở cuối
thế kỷ XIX sau
hội nghị Berlin,
các đế chế châu Âu đã gửi quân đội của mình tới
Vùng sừng châu Phi. Mối đe doạ
đế quốc với Somalia buộc lãnh đạo
Dervish Muhammad Abdullah Hassan, phải đứng lên hô hào các binh sĩ Somalia từ khắp Vùng sừng châu Phi và lãnh đạo một trong những cuộc kháng chiến chống thực dân lâu dài nhất.Somalia không bao giờ chính thức bị thực dân hoá.
[17][18][19] Nhà nước Dervish đã thành công trong việc bốn lần đẩy lùi các cuộc tấn công của
Đế chế Anh và buộc họ phải rút về vùng ven biển.
[20] Nhờ danh tiếng có được ở
Trung Đông và
châu Âu, nhà nước Dervish được công nhận như một đồng minh của
Đế chế Ottoman và
Đế chế Đức,
[21][22] và vẫn tiếp tục giữ quan hệ này trong suốt
Thế Chiến I quốc gia Hồi giáo độc lập duy nhất trên lục địa. Sau một phần tư thế kỷ kìm hãm người Anh ở một khu vịnh, cuối cùng người Dervish đã bị đánh bại năm
1920 khi Anh lần đầu tiên sử dụng
máy bay ở châu Phi ném bom vào thủ đô của Dervish là
Taleex. Sau thất bại này, các lãnh thổ cũ của Dervish được chuyển thành vùng
bảo hộ của Anh.
Italia tương tự cũng phải đối đầu với sự phản đối từ các
quốc vương Hồi giáo và các đội quân Somalia và không thể kiểm soát hoàn toàn các vùng Somalia hiện đại cho tới tận
thời kỳ Phát xít cuối năm
1927. Sự chiếm đóng này kéo dài tới năm
1941 và bị thay thế bởi một
cơ quan hành chính quân sự Anh Quốc. Bắc Somalia tiếp tục là một vùng
bảo hộ trong khi Nam Somalia trở thành một
lãnh thổ uỷ trị. Liên minh của hai vùng năm
1960 đã thành lập nên
Cộng hoà Dân chủ Somali.Vì những quan hệ lâu dài của họ với
thế giới Ả Rập, năm 1974 Somalia được chấp nhận như một thành viên của
Liên đoàn Ả Rập. Để tăng cường mối quan hệ với phần còn lại của lục địa châu Phi, Somalia đã cùng các quốc gia châu Phi khác tham gia thành lập
Liên minh châu Phi, và bắt đầu hỗ trợ Lãnh thổ uỷ trị
ANC ở
Nam Phi chống chế độ
apartheid[23] và những lực lượng
ly khai Eritrea ở
Ethiopia trong
Chiến tranh Độc lập Eritrea.
[24] Là một nhà nước Hồi giáo, Somalia là một trong những thành viên sáng lập
Tổ chức Hội nghị Hồi giáo và cũng là một thành viên của
Liên hiệp quốc và
NAM. Dù gặp khó khăn từ cuộc
nội chiến và tình trạng bất ổn, Somalia vẫn tìm cách duy trì một nền
kinh tế thị trường tự do mà, theo
Liên hiệp quốc, có hiệu quả hơn hẳn nền kinh tế của các quốc gia châu Phi khác.
[25]