Rùa Hồ Gươm là một nhóm cá thể rùa lớn đã từng sống tại Hồ Gươm. Con cuối cùng sống ở Hồ Gươm đã chết vào ngày 19 tháng 1 năm 2016[3][4][5][6][7] Đây là những cá thể thuộc loài rùa mai mềm khổng lồ Rafetus swinhoei đặc biệt quý hiếm, không những vậy rùa Hồ Gươm còn gắn liền với truyền thuyết về anh hùng dân tộc Lê Lợi trả gươm cho rùa thần sau khi đánh thắng giặc Minh. Vì vậy, rùa Hồ Gươm được coi là báu vật của Việt Nam, không chỉ về mặt bảo tồn sinh thái mà còn về tâm linh.Hiện nay, rùa Hồ Gươm là loài rùa đặc biệt quý hiếm, được Sách đỏ thế giới xếp vào danh mục loài cực kỳ nguy cấp, khả năng tuyệt chủng là rất cao. Năm 2020, trên thế giới chỉ còn sót lại 3 cá thể được biết đến (1 ở Trung Quốc và 2 ở Việt Nam). Ở các hồ ngoài Hồ Gươm, đã tìm ra 2 cá thể cùng loài với rùa Hồ Gươm nhưng chưa được xác nhận giới tính. Vào năm 2020, một cá thể trong đó đã được xác định là cá thể cái. Ngoài ra, các nhà khoa học đang nỗ lực tìm kiếm những cá thể khác còn sống trong tự nhiên mà chưa được phát hiện. Điều này mang lại hy vọng khôi phục lại giống rùa quý hiếm này, nhưng triển vọng thành công còn phụ thuộc vào sự may mắn, cũng như các nỗ lực bảo tồn từ chính phủ Việt Nam và Trung Quốc có thực sự quyết tâm hay không.