Quá tải dân số hay
nạn nhân mãn, bùng nổ dân số là một
trạng thái thống kê theo đó số lượng của một
sinh vật vượt quá
khả năng chống đỡ của
môi trường sống của nó. Theo cách nói thông thường, thuật ngữ thường chỉ mối quan hệ giữa
số lượng con người và
môi trường,
Trái Đất.
[1]Quá tải dân số không chỉ phụ thuộc ở kích cỡ hay
mật độ dân số, mà vào tỷ lệ của dân số với các nguồn tài nguyên có thể duy trì, vào các biện pháp sử dụng tài nguyên và sự phân bố do số lượng dân đó sử dụng. Nếu cho một môi trường có 10 người, nhưng chỉ có đủ nước và thức ăn cho 9, khi ấy trong một hệ kín nơi không có quan hệ thương mại, môi trường đó là quá tải dân số; nếu dân số là 100 nhưng có đủ thức ăn, chỗ ở và nước cho 200 người cho tương lai không giới hạn, thì khi đó không phải là quá tải dân số. Quá tải dân số có thể xuất hiện từ sự gia tăng
sinh sản, một sự suy giảm
tỷ lệ tử vì
phát triển y tế, từ sự gia tăng
nhập cư, hay từ một
quần xã sinh vật không thể duy trì và sự cạn kiệt tài nguyên. Các khu vực dân cư rất rải rác cũng có thể gặp nạn nhân mãn, khi khu vực đó có thể có khả năng thấp hay không có khả năng duy trì cuộc sống loài người (ví dụ vùng trung tâm
Sa mạc Sahara hay
Nam Cực).Các nguồn tài nguyên được xem xét khi đánh giá liệu một hệ
sinh thái có là quá tải dân số hay không gồm
nước sạch, không khí, thức ăn, nơi ở, trạng thái ấm và các nguồn tài nguyên khác cần thiết để duy trì sự sống. Nếu chất lượng cuộc sống con người được xem xét, có thể cân nhắc cả những nguồn tài nguyên khác như chăm sóc y tế, giáo dục,
xử lý nước thải và
rác thải thích hợp. Các địa điểm quá tải dân số gây áp lực trên các nguồn tài nguyên duy trì sự sống, dẫn tới sự giảm sút chất lượng cuộc sống.
[2]Steve Jones, lãnh đạo khoa sinh vật học tại
Đại học Luân Đôn, đã nói, "Con người đang đông gấp 10.000 lần theo con số đáng nhẽ phải có, theo các quy luật của vương quốc sinh vật, và may mắn là chúng ta có nông nghiệp. Không có nông nghiệp, dân số thế giới có lẽ hiện chỉ chưa tới nửa triệu người."
[3]Một số quốc gia đã tìm cách làm gia tăng
khả năng chống đỡ của mình bằng cách sử dụng các kỹ thuật như
nông nghiệp,
khử muối, và
hạt nhân hiện đại.