Ngữ hệ Maya
Ngữ hệ Maya là một
ngữ hệ được nói tại
Trung Bộ châu Mỹ và miền bắc
Trung Mỹ. Các ngôn ngữ Maya được nói bởi ít nhất 6 triệu người, thuộc
các dân tộc Maya, chủ yếu tại
Guatemala,
México,
Belize và
Honduras. Năm 1996, Guatemala chính thức công nhận 21 ngôn ngữ Maya,
[2] và México
công nhận thêm tám ngôn ngữ nữa trong biên giới của họ.
[ghi chú 1]Ngữ hệ Maya là một trong những ngữ hệ được ghi nhận và nghiên cứu nhiều nhất
châu Mỹ.
[3] Các ngôn ngữ Maya hiện đại đều xuất phát từ
ngôn ngữ Maya nguyên thủy, được cho là từng được nói cách đây ít nhất 5,000 năm, và đã được tái dựng bằng
phương thức so sánh. Ngôn ngữ Maya nguyên thủy đã phát triển thành ít nhất sáu nhánh con: Huastec, Quiche, Yucatec, Q'anjobal, Mam và Ch'ol-Tzeltal.Các ngôn ngữ Maya tạo nên một phần của
vùng ngôn ngữ Trung Bộ châu Mỹ, một
khu vực hội tụ ngôn ngữ phát triển qua hàng nghìn năm tiếp xúc giữa các tộc người tại đây. Tất cả ngôn ngữ Maya thể hiện các nét cơ bản của vùng ngôn ngữ này. Ví dụ, tất cả đều dùng
danh từ quan hệ thay vì
giới từ để thể hiện mối quan hệ không gian. Chúng cũng sở hữu những đặc điểm
ngữ pháp và
loại hình tách biệt chúng khỏi các ngôn ngữ khác tại vùng Trung Bộ châu Mỹ, như việc sử dụng
tác thông cách (ergative) với động từ và
chủ ngữ-tân ngữ của chúng, những thể loại biến tố riêng biệt với động từ, và một
lớp từ cho "các vị trí" điển hình trong cả hệ Maya.Trong
thời kỳ tiền Colombo của lịch sử Trung Bộ châu Mỹ, một vài ngôn ngữ Maya được viết bằng hệ thống
chữ Maya tượng hình. Việc sử dụng loại chữ này phổ biến trong suốt
thời kỳ Cổ điển của nền văn minh Maya (khoảng 250–900). Một tập hợp gồm 10.000 bản ghi của người Maya còn tồn tại đến nay, nằm trên các kiến trúc, công trình, đồ gốm và
bản thảo,
[4] kết hợp với nền
văn học giàu có thời hậu thuộc địa, viết bằng
chữ Latinh, đã cung cấp cơ sở cho việc nghiên cứu lịch sử châu Mỹ thời tiền Colombo.