Mảng kiến tạo, xuất phát từ thuyết
kiến tạo mảng, là 1 phần của
lớp vỏ Trái Đất (tức
thạch quyển). Bề mặt Trái Đất có thể chia ra thành 7 mảng kiến tạo chính và nhiều mảng kiến tạo nhỏ. Thuật ngữ mảng kiến tạo (tectonic plate hay plaque) hay bị dùng sai thành đĩa kiến tạo hay
địa tầng kiến tạo.
Địa tầng (strata) chỉ các lớp đất đá hình thành bên trên
vỏ Trái Đất, gồm các thang phân vị địa tầng:
liên giới,
giới,
hệ,
thống,
bậc và
đới, tương ứng với các thời kỳ địa chất (
liên đại,
đại,
kỷ), và thường chứa
hóa thạch. Mảng có bề dày lớn hơn nhiều so với địa tầng.Các mảng kiến tạo có độ dày khoảng 100 km (60 dặm) và bao gồm 2 loại vật liệu cơ bản:
lớp vỏ đại dương (còn gọi là quyển sima) và
lớp vỏ lục địa (quyển sial). Nằm dưới chúng là 1 lớp tương đối dẻo của
lớp phủ được gọi là
quyển mềm (asthenosphere), nó chuyển động liên tục. Lớp này đến lượt của mình lại có một lớp rắn chắc hơn của lớp phủ nằm dưới nó.
Thành phần của 2 dạng lớp vỏ khác nhau một cách đáng kể.
Lớp vỏ đại dương chủ yếu chứa các loại
đá bazan, trong khi
lớp vỏ lục địa chủ yếu chứa các loại
đá granit với
tỷ trọng thấp có chứa nhiều
nhôm và
silic điôxít (SiO2). 2 dạng này của lớp vỏ cũng khác nhau về độ dày, trong đó lớp vỏ lục địa dày hơn 1 cách đáng kể.Sự chuyển động của quyển mềm làm cho các mảng kiến tạo bị chuyển động theo 1 tiến trình gọi là sự
trôi dạt lục địa, nó được giải thích bằng thuyết
kiến tạo mảng. Sự tương tác giữa các mảng kiến tạo đã tạo ra các dãy
núi và
núi lửa, cũng như tạo ra các trận
động đất và các hiện tượng địa chất khác.Ranh giới giữa các mảng kiến tạo không trùng với ranh giới các
châu lục. VD:
mảng kiến tạo Bắc Mỹ bao trùm không chỉ
Bắc Mỹ mà còn cả
Greenland, vùng viễn đông của
Siberi và phần phía bắc
Nhật Bản.Hiện nay người ta biết rằng
Trái Đất là
hành tinh duy nhất trong
hệ Mặt Trời có hiện tượng
kiến tạo mảng, mặc dù có một số giả thuyết cho rằng
Sao Hỏa có thể cũng đã từng có các mảng kiến tạo trong quá khứ trước khi lớp vỏ của nó bị đông cứng lại tại chỗ.