Marcus Aurelius Antoninus Augustus[notes 1] (ngày
26 tháng 4 năm
121 –
17 tháng 3 năm
180) là một
Hoàng đế La Mã, trị vì từ năm 161 đến khi ông mất vào năm 180. Ông từng là quan chấp chính của Đế quốc La Mã vào năm 140.
[4] Từ thuở thiếu thời ông đã được học kỹ về triết học,
[5] và sau này, ông được vị minh quân
Antoninus Pius chọn làm con nuôi để thừa kế ngai vàng.
[6] Sau khi Antoninus Pius qua đời, ông là đồng Hoàng đế của
Lucius Verus từ năm 161 cho đến khi Hoàng đế Lucius mất năm 169. Về cuối đời, ông đồng trị vì với Hoàng đế
Commodus - con trai của ông, cho đến khi ông tạ thế.
[7] Ông là vị Hoàng đế thứ 16 của Đế quốc La Mã (nếu tính luôn cả bốn ông vua trị vì ngắn ngủi trong
Năm Tứ đế),
[8] là vị Hoàng đế cuối cùng trong thời đại
Ngũ hiền đế, và cũng được xem là một trong những nhà hiền triết kiệt xuất của
chủ nghĩa khắc kỷ.
[9]Là một chiến binh, ông đã xây dựng Đế quốc La Mã cường thịnh.
[10] Dưới
triều đại lâu dài của vua Marcus Aurelius, Quân đội La Mã phải vào sinh ra tử chinh chiến chống
Đế quốc Parthia đang phục hưng, và chống nhau với các
bộ lạc man tộc German dọc theo biến giới phía Bắc
Limes Germanicus - những người đã tiến vào xứ
Gaule và vượt qua
sông Danube. Những chiến binh tinh nhuệ của ông đã kéo rốc đến
châu Á, đánh thắng quân Parthia và chiếm lĩnh được cả thành
Ctesiphon là kinh đô của người Parthia.
[11][12] Trong khi đó, ở phương Bắc, nhà vua trở thành "nhà chinh phạt của giặc rợ German" nhờ thân chinh khởi binh đại phá tan tác man tộc German vào năm
172.
[13] Ở phía Đông Đế quốc, một viên thống soái của Quân đội La Mã là
Avidus Cassius - dù đã lập nên nhiều chiến công cho ông - khởi binh làm loạn vào năm
175 giữa lúc nhà vua đang súy nữa tiến đánh người German.
[14][15] Ông đã truyền lệnh cho tướng sĩ thẳng tay dập tắt cuộc phản loạn, và bản thân Avidus Cassius cũng bị tiêu diệt.
[16] Mặc dù sự
bách hại Kitô hữu tại Đế quốc La Mã được cho là gia tăng trong thời đại của ông nhưng thái độ đích thực của ông đối với các Kitô hữu không được rõ.Là một vị Hoàng đế tài cao học rộng,
[17] ông đã ban hành nhiều
cải cách.
[10] Tác phẩm "
Suy tưởng", được Hoàng đế Marcus Aurelius thân hành ngự bút viết trong những năm tháng binh lửa từ năm 170 đến năm 180 (bằng
tiếng Hy Lạp), được xem là một tác phẩm kinh điển của triết học Khắc kỷ, về trách nhiệm và sự phục vụ của chính quyền. Qua cuốn sách này, chúng ta biết rằng ông đã tiếp nhận tư tưởng của nhà văn hào
Platon về một ông
vua - hiền triết như thế nào?
[18] Và chúng ta cũng biết được về cuộc sống nội tâm của bậc đại minh quân La Mã.
[19] Nhờ đó, ông trở thành một vị vua - hiền triết mẫu mực, dù rằng ông bách chiến bách thắng trong những cuộc binh đao.
[20][21] Marcus Aurelius là người cuối cùng trong
Ngũ Hiền Đế, cũng là nhà cai trị cuối cùng của thời đại
Pax Romana.