Sơ Juana Inés de la Cruz, O.S.H.Sơ Juana Inés de la Cruz, O.S.H (12 tháng 11 năm 1648 - 17 tháng 4 năm 1695), là một nhà văn, nhà triết học, nhà soạn nhạc, nhà thơ của trường phái Baroque và là nữ tu dòng Hieronymite của Tân Tây Ban Nha (Mexico). Với phong cách tự do thẳng thắn, bà được đặt cho những biệt danh như "Nàng thơ thứ mười", "Phượng hoàng châu Mỹ", hay "Phượng hoàng Mexico".[1]Sơ Juana sống trong thời kỳ thuộc địa của Mexico, khiến bà trở thành người đóng góp cho cả nền văn học Tây Ban Nha buổi đầu cũng như nền văn học thời kỳ hoàng kim của Tây Ban Nha (1556-1659). Được học hành từ nhỏ, Sơ Juana thông thạo tiếng Latin và biết viết tiếng Nahuatl,[2] và trở nên nổi tiếng với những triết lý của mình ở tuổi thiếu niên. Sơ Juana tự học trong thư viện của mình, phần lớn được thừa hưởng từ ông ngoại. Sau khi vào tu viện năm 1667,[3] bà bắt đầu viết thơ và văn xuôi liên quan đến các chủ đề như tình yêu, nữ quyền và tôn giáo.[4] Bà đã biến khu cư xá nữ tu của mình trở thành một nơi giao tế được ghé thăm thường xuyên bởi giới thượng lưu trí thức của thành phố, trong số đó có nữ bá tước Maria Luisa de Paredes, Phó vương hậu của Tân Tây Ban nha.[5]Những chỉ trích của Sơ Juana về thói kì thị phụ nữ và đạo đức giả của đàn ông đã khiến bà bị Giám mục của Puebla lên án,[6] và năm 1694, bà buộc phải bán bộ sưu tập sách của mình, dừng các hoạt động nghiên cứu học thuật và tập trung vào công việc từ thiện cho người nghèo.[7] Bà phải thực hành sám hối, và đã kí tên bằng máu bên dưới một bài viết sám hối: "Yo, la Peor de Todas" ("Tôi, Kẻ Tồi tệ nhất trong Tất cả"). Bà qua đời vào năm sau đó do nhiễm bệnh dịch trong khi chữa trị cho các nữ tu chị em.[8]Sau khi bị rơi vào quên lãng trong hàng trăm năm, sự nghiệp của Sơ Juana đã được phổ biến trở lại nhờ có công trình nghiên cứu của Octavio Paz.[9] Các học giả hiện nay nhìn nhận Sơ Juana là một người ủng hộ nữ quyền thời đầu, và bà trở thành đề tài của các cuộc thảo luận sôi nổi về các chủ đề như chủ nghĩa thực dân, quyền được giáo dục và thẩm quyền tôn giáo của phụ nữ.