James Earl "Jimmy" Carter, Jr (sinh ngày
1 tháng 10 năm
1924) là một
chính khách,
Tổng thống thứ 39 của
Hợp chúng quốc Hoa Kỳ (
1977–
1981), ông được trao tặng
Giải Nobel Hòa bình năm
2002. Trước đó, ông là thống đốc thứ 76 của Tiểu bang
Georgia (
1971-
1975).
[1] Năm
1976, Carter là ứng cử viên đại diện của
Đảng Dân chủ tranh cử chiếc ghế
Tổng thống, ông được xem là "ngựa ô" trong cuộc đua vào
Nhà Trắng, rồi vượt qua Tổng thống đương nhiệm
Gerald Ford với chiến thắng sít sao trong
cuộc bầu cử tổng thống năm 1976.Nhiệm kỳ tổng thống của Carter đánh dấu với sự suy thoái sau khi nước
Mỹ gánh chịu những thiệt hại nặng nề sau
Chiến tranh Việt Nam, cùng với sự trì trệ kinh tế trong nước. Với vụ khủng hoảng con tin tại
Iran, và sự kiện quân đội
Liên Xô xâm chiếm Afghanistan năm
1979,
Hoa Kỳ chứng kiến sự ảnh hưởng của mình đang bị suy giảm trên trường quốc tế.
Lạm phát và lãi suất lên đến đỉnh điểm kể từ
Chiến tranh thế giới thứ hai, khi chính phủ cho đóng băng giá dầu nội địa hầu đối phó với việc tăng giá dầu từ
OPEC; các chỉ số
lạm phát và
thất nghiệp tăng 50% trong bốn năm.Trong số các thành tựu chính phủ Carter đạt được cần kể đến
Thoả ước Kênh đào Panama,
Hòa ước Trại David, Hiệp ước
SALT II với
Liên Xô, và việc thiết lập ngoại giao đầy đủ với
Trung Quốc. Bên cạnh đó, Carter tích cực đấu tranh cho
nhân quyền trên quy mô toàn cầu và xem nhân quyền là tâm điểm cho chính sách đối ngoại của chính phủ ông. Carter theo đuổi chính sách khuyến khích các nước khác tuân theo những tiêu chuẩn đạo đức khả dĩ cao nhất, là chuẩn mực đạo đức mà ông tin rằng người dân Mỹ cũng muốn tuân thủ.
[2]Nhưng Carter thất bại trong nỗ lực cải cách
thuế, thu hẹp bộ máy hành chính của chính quyền, như ông đã hứa khi ra tranh cử năm 1976. Carter cũng không thể thông qua đạo luật thiết lập ngày quốc lễ kỷ niệm
Martin Luther King, Jr., dù Đảng Dân chủ của ông đang nắm quyền kiểm soát tại lưỡng viện
Quốc hội lẫn
Tòa Bạch Ốc. Nhiệm kỳ này của Tổng thống Carter chứng kiến sự ra đời của hai bộ
năng lượng và
giáo dục, cũng như sự thông qua các đạo luật bảo vệ
môi trường. Ông thiết lập chính sách năng lượng quốc gia,
[3] và củng cố các cơ quan chính quyền, ban hành những đạo luật ủng hộ mạnh mẽ chủ trương
bảo vệ môi trường; điều chỉnh các quy định về vận tải đường bộ, hàng không, hoả xa, tài chính, truyền thông và công nghiệp dầu mỏ cũng như hỗ trợ hệ thống
an sinh xã hội; ông lập kỷ lục trong việc bổ nhiệm phụ nữ và các nhân vật thuộc
chủng tộc thiểu số vào các vị trí
hành pháp và
tư pháp.Những người chỉ trích xem
sự kiện khủng hoảng con tin tại Iran là đòn chí tử đánh vào lòng tự hào dân tộc; Carter đã phải liên tục tranh đấu trong 444 ngày tìm kiếm sự phóng thích cho các con tin. Sự thất bại trong nỗ lực giải thoát con tin dẫn đến sự từ chức của
Bộ trưởng Ngoại giao Cyrus Vance. Các con tin chỉ được trả tự do sau khi Carter rời bỏ chức vụ, năm phút sau lễ nhậm chức của
Ronald Reagan.Tuy nhiên, sau khi rời
Tòa Bạch Ốc, Carter nhận được nhiều sự kính trọng trong vai trò trung gian hòa giải và kiến tạo hòa bình trên chính trường quốc tế. Ông cũng hành động tích cực với cương vị một cựu
tổng thống Hoa Kỳ trong nỗ lực phát triển các hoạt động từ thiện. Ông đi đến nhiều nơi trên thế giới để quan sát các cuộc bầu cử, xúc tiến những vòng đàm phán cho hòa bình, và thiết lập nhiều đề án cứu trợ.
[4] Năm
1982, ông thành lập
Trung tâm Carter như là một diễn đàn cho các vấn đề liên quan đến dân chủ và
nhân quyền. Năm
2002, Carter được trao tặng
Giải Nobel Hòa bình cho "những nỗ lực của ông nhằm tìm kiếm các giải pháp hòa bình cho các cuộc xung đột quốc tế, nhằm thăng tiến dân chủ và nhân quyền, và thúc đẩy sự phát triển
kinh tế và
xã hội".Carter tiếp tục duy trì sự hợp tác tích cực và lâu dài với
Tổ chức Hỗ trợ Gia cư (Habitat for Humanity), một tổ chức từ thiện Cơ Đốc với mục tiêu xây dựng nhà ở cho người nghèo.
[5]