Greenland
Greenland (
tiếng Greenland: Kalaallit Nunaat, nghĩa "vùng đất của con người";
tiếng Đan Mạch: Grønland, phiên âm tiếng Đan Mạch:
Grơn-len, nghĩa "Vùng đất xanh") là một quốc gia tự trị thuộc
Vương quốc Đan Mạch. Dù về
địa lý và
dân tộc đây là một
đảo quốc Bắc cực liên kết với
lục địa Bắc Mỹ, nhưng về lịch sử Greenland có quan hệ mật thiết với
châu Âu.
Đại Tây Dương bao quanh Greenland ở phía đông nam;
Biển Greenland ở phía đông;
Bắc Băng Dương ở phía bắc; và
Vịnh Baffin ở phía tây. Nước nằm gần vùng này nhất là
Iceland, ở phía đông Greenland trong Đại Tây Dương và
Canada ở phía tây bên kia Vịnh Baffin. Greenland là
hòn đảo lớn nhất thế giới. Đây cũng là nơi có
vườn quốc gia lớn nhất thế giới.Khoảng 81% diện tích bề mặt Greenland bị
băng bao phủ, được gọi là mũi băng Greenland, trọng lượng của băng đã nén vùng đất trung tâm lục địa hình thành nên một lòng chảo nằm thấp hơn 300 m [1.000 ft] dưới mực nước biển. Hầu như tất cả người dân Greenland đều sống dọc theo các vịnh hẹp (fjords) ở phía tây nam đảo chính, nơi có khí hậu ôn hoà hơn. Đa phần người dân Greenland là hậu duệ của cả người
Kalaallit (Inuit) và
Scandinavia và sử dụng
tiếng Greenland (hay Kalaallisut) làm ngôn ngữ chính. Tiếng Greenland được hơn 50.000 người sử dụng, lớn hơn toàn bộ
nhóm ngôn ngữ Eskimo-Aleut cộng lại. Một cộng đồng thiểu số Đan Mạch di cư tới đây nói
tiếng Đan Mạch. Cả hai đều là ngôn ngữ chính thức, trong khi đó phương ngữ Greenland phía tây là hình thức chính thức của tiếng Greenland.Hiện đang có cuộc tranh cãi ngoại giao về
chủ quyền giữa
Canada và Greenland (được đại diện trên trường quốc tế bởi Đan Mạch) về hòn đảo nhỏ
Hans.Greenland trở thành thuộc địa của Vương quốc
Na Uy (Norgesveldet) từ năm 1261. Tuy nhiên, từ sau năm 1397, khi có
Liên minh Kalmar, thì quyền kiểm soát Greenland trên thực tế dần dần rơi vào tay Vương quốc Đan Mạch và tới năm
1814 khi có
Hòa ước Kiel thì Greenland hoàn toàn trở thành thuộc địa của Đan Mạch.Tới ngày 5 tháng 6 năm
1953, khi Đan Mạch tu chính
Luật căn bản (cũng gọi là Luật hiến pháp) thì Greenland được sáp nhập thành một
amt (tương đương tỉnh hạt) của Đan Mạch. Sau cuộc
trưng cầu ý dân năm 1978, Greenland được
Quốc hội Đan Mạch (Folketing) biểu quyết Luật số 577 vào ngày 29 tháng 11 năm 1978 trao cho quyền tự trị. Luật bắt đầu có hiệu lực từ ngày
1 tháng 5 năm
1979.
Nữ hoàng Đan Mạch,
Margrethe II, vẫn là
quốc trưởng của Greenland. Các cử tri Greenland đã lựa chọn tách khỏi
Cộng đồng kinh tế châu Âu ngay sau khi được trao quyền tự trị.Sau gần 300 năm dưới sự cai trị của Đan Mạch, Greenland đã tiến 1 bước dài trong việc độc lập với Đan Mạch. Cuộc trưng cầu dân ý năm 2008 nhằm đề nghị nhiều quyền hạn hơn từ phía Copenhagen đã được công nhận và có hiệu lực từ ngày 21 tháng 6 năm 2009. Đan Mạch vẫn giữ lại quyền kiểm soát tài chính, đối ngoại, quốc phòng nhưng sẽ giảm dần trợ cấp hàng năm và từ bỏ quyền kiểm soát tài nguyên thiên nhiên trên đảo. Người Greenland - hầu hết là người bản địa Inuit - sẽ được đối xử như người riêng biệt theo luật quốc tế.
[3]