Elizabeth I của Anh (
tiếng Anh: Queen Elizabeth I of England;
tiếng Pháp: Élisabeth Ire, reine d'Angleterre;
7 tháng 9 năm
1533 –
24 tháng 3 năm
1603) là
Nữ vương của
nước Anh và
Ireland từ ngày
17 tháng 11 năm
1558 cho đến khi
qua đời. Bà được biết đến với những danh hiệu khác như
Nữ vương Đồng trinh (The Virgin Queen),
[1] Gloriana, hoặc
Good Queen Bess, và trở nên bất tử với tên
Faerie Queene trong thiên sử thi cùng tên của
Edmund Spenser. Elizabeth I là người thứ sáu, cũng là người cuối cùng của
Triều đại Tudor, những người khác thuộc dòng Tudor đã từng lên ngôi báu là ông nội
Henry VII, cha
Henry VIII, em trai cùng cha khác mẹ
Edward VI, em gái đồng đường
Jane Grey và chị cùng cha khác mẹ
Mary I. Thời trị vì của Elizabeth I kéo dài gần 45 năm, nổi bật với hai sự kiện:
Vương quốc Anh trở nên một thế lực có ảnh hưởng toàn cầu, và những tranh chấp
tôn giáo luôn sục sôi trong nước
[2].Elizabeth khởi sự cai trị đất nước bằng cách tìm kiếm những lời tư vấn khôn ngoan và thích đáng,
[3] những quyết định chính trị của Nữ vương thường dựa vào một nhóm các cố vấn đáng tin cậy được đặt dưới sự dẫn dắt của
William Cecil, Nam tước Burghley. Một trong những quyết định quan trọng đầu tiên của Elizabeth là quay sang ủng hộ việc xác lập giáo hội theo khuynh hướng
Kháng Cách cho nước Anh, với Nữ vương là Thống đốc Tối cao của Giáo hội. Từ đây hình thành và phát triển
Anh giáo. Trái với sự mong đợi của thần dân cũng như của
Quốc hội, Elizabeth không hề kết hôn. Mặc dù luôn cẩn trọng trong đối ngoại và dè dặt khi ủng hộ các chiến dịch quân sự tại
Hà Lan,
Pháp và
Ireland, chiến tích nước Anh đánh bại hạm đội của
Tây Ban Nha (Armada) năm
1588 được nối kết với tên tuổi của Nữ vương và thường được xem là một trong những chiến thắng lừng lẫy nhất trong lịch sử nước Anh.Giai đoạn này thường được nhắc đến như là
Thời kỳ Elizabeth hoặc Thời Hoàng kim Elizabeth. Các nhà viết kịch
William Shakespeare,
Christopher Marlowe và
Ben Johnson đã tạo nên thanh danh cho mình trong thời kỳ này;
Francis Drake trở thành
người Anh đầu tiên thực hiện một chuyến hải hành vòng quanh
Trái Đất;
Francis Bacon thiết lập quan điểm
chính trị và
triết học;
Bắc Mỹ trở thành thuộc địa của Anh do công của
Walter Raleigh và Sir
Humphrey Gilbert.Elizabeth là một quân vương điềm tĩnh, quyết đoán và tỏ ra bảo thủ hơn vua cha và vua em.
[2] Câu nói được bà yêu thích là "video et taceo" (Tôi quan sát và tôi im lặng).
[4] Chính phẩm hạnh này đã nhiều lần cứu Nữ vương khỏi bị trói buộc vào những liên minh sai lầm trong chính trị và hôn nhân. Giống vua cha Henry VIII, bà thích viết lách và làm thơ. Nữ vương đã ban Chứng thực Hoàng gia (Royal Charter) cho những định chế nổi tiếng như
Đại học Trinity ở
Dublin (năm
1592) và
Công ty Đông Ấn Anh Quốc (
1600).
Virginia, một trong 13 khu thuộc địa, về sau hợp nhất để trở nên
Hợp chúng quốc Hoa Kỳ, được đặt tên theo một danh hiệu của Elizabeth.Tuy nhiên, các sử gia tỏ ra nghiêm khắc hơn, họ thường miêu tả Elizabeth là người nóng tính,
[5] đôi khi thiếu quyết đoán
[6] và cho rằng bà thành công là nhờ may mắn. Những năm cuối triều đại Elizabeth, một loạt những khó khăn về kinh tế và quân sự đã làm giảm sút uy tín của Nữ vương đến mức khi bà qua đời nhiều người đã thở phào nhẹ nhõm.Dù vậy, Elizabeth vẫn được các sử gia xem là một nhà cai trị có sức thu hút cá nhân và biết cách vượt qua mọi trở ngại để tồn tại trong một thời kỳ mà chính quyền thường hạn chế và thiếu hiệu quả, và khi vua chúa các Vương quốc láng giềng luôn phải đối phó với các khó khăn trong nước với nguy cơ Vương quyền có thể bị tổn hại nghiêm trọng, như trường hợp của các đối thủ của Elizabeth như Nữ vương
Mary của Scotland, bị tống giam năm
1568 rồi xử tử hình năm
1587.