Eleanor xứ Aquitaine (
tiếng Pháp: Aliénor d'Aquitaine/ Éléonore;
1122 hoặc
1124–
1 tháng 4,
1204) là một trong những phụ nữ quyền lực và giàu có nhất
Tây Âu trong giai đoạn
Trung kỳ Trung cổ, là thành viên của
nhà Ramnulfid (cũng gọi là Nhà Poitiers, gia tộc thống trị vùng Tây Nam
nước Pháp). Bà trở thành Nữ công tước xứ Aquitaine (Duchess of Aquitaine) khi còn là đứa trẻ, nắm vị trí cai trị xứ
Nouvelle-Aquitaine một cách độc lập. Sau đó, bà trở thành
Vương hậu nước Pháp (1137–1152) và
Vương hậu nước Anh (1154–1189). Bà là người bảo trợ cho các nhà văn như
Wace,
Benoît de Sainte-Maure, và
Bernart de Ventadorn.Sự kế thừa xứ Aquitaine của Eleanor khiến bà trở thành cô dâu danh giá nhất châu Âu. Sau 3 tháng trở thành Nữ công tước, bà đã cưới
Louis VII Pháp, con trai
Louis VI của Pháp, người bảo hộ xứ của bà. Khi là Vương hậu của Pháp, chồng bà đã tham gia vào cuộc
Thập tự chinh thứ 2. Một thời gian sau đó bà đã tìm cách hủy bỏ cuộc hôn nhân này
[1], nhưng đã bị
Giáo hoàng Eugene III bác bỏ
[2]. Tuy nhiên, sau khi
Alix, đứa con gái thứ 2 ra đời, Louis đã đồng ý ly hôn vì họ không có 1 đứa con trai sau 15 năm lấy nhau
[3]. Họ chính thức ly hôn ngày
11 tháng 3,
1152, những người con gái của họ vẫn được coi là chính thống và quyền nuôi dưỡng thuộc về Louis, trong khi đất đai của Eleanor được phục hồi lại cho bà.Ngay sau khi cuộc ly hôn được công nhận, Eleanor đã đính hôn với
Henry, Công tước xứ Normandy và Bá tước xứ Anjou, người trở thành
Quốc vương nước Anh vào năm
1154. Henry có mối quan hệ họ hàng với bà, và trẻ hơn bà 9 tuổi. Đám cưới của họ được tổ chức vào
18 tháng 5 năm
1152, khoảng 8 tuần sau cuộc ly hôn của Eleanor, diễn ra ở một nhà thờ tại
Poitiers,
Pháp. Trong 13 năm sau đó, bà đã sinh cho Henry 8 đứa con: năm con trai và ba con gái. Tuy nhiên, Henry và Eleanor sau đó lại ghẻ lạnh với nhau. Henry giam bà năm
1173 vì giúp đỡ con trai bà nổi dậy chống lại nhà vua. Bà không được thả cho đến
6 tháng 7,
1189 khi nhà vua chết và con trai của họ,
Richard I lên ngôi Quốc vương nước Anh.Khi Richard I tham gia
Cuộc thập tự chinh thứ ba, Eleanor đã ở lại Vương quốc và giữ vai trò
nhiếp chính tối cao, đến khi nhà vua trở về ông đã bị bà bắt giam và cầm tù.
John, người con trai nhỏ tuổi nhất của bà lên ngôi Quốc vương nước Anh thay thế và bà vẫn giữ vai trò nhiếp chính lớn nhất.Bà được xem là người phụ nữ giàu có và quyền lực nhất của cả thời kì Trung cổ cho đến thế kỉ XVII.Ngoài ra, bà sống thọ nhất trong tất cả các vương hậu Anh quốc, chỉ đứng sau
Elizabeth. Trước đây từng có
Emma xứ Normandy cũng được xem là vị vương hậu có tuổi thọ cao nhất.