Chủ_nghĩa_xã_hội_thị_trường

Kinh tế tư bản chủ nghĩa
Kinh tế xã hội chủ nghĩa
Kinh tế thị trường
Kinh tế kế hoạch
Kinh tế hỗn hợp
Chủ nghĩa xã hội thị trường
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
Kinh tế thị trường xã hội
Kinh tế chuyển đổi
Kinh tế mở
Kinh tế khép kín
Kinh tế tự cung tự cấp
Kinh tế hàng hóa
Kinh tế tiền tệChủ nghĩa xã hội thị trường là một kiểu hệ thống kinh tế trong đó nền kinh tế thị trường được điều khiển bởi một bộ máy kế hoạch hóa tập trung nhằm nâng cao hiệu quả của thị trường. Chủ nghĩa xã hội thị trường còn được gọi là Con đường thứ ba (để phân biệt với hai con đường khác là kinh tế thị trường tự do (hay kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa) và kinh tế kế hoạch hóa xã hội chủ nghĩa.Chủ nghĩa xã hội thị trường ngụ ý nói về những hệ thống kinh tế trong đó tư liệu sản xuất (means of production) được sở hữu toàn dân hay là sở hữu bởi các hợp tác xã hoạt động vì lợi nhuận trong một nền kinh tế thị trường (market economy). Lợi nhuận của các doanh nghiệp tham gia thị trường sẽ được dùng để trả lương cho nhân viên hoặc được sung vào công quỹ.[1][2] Về mặt lý thuyết, sự khác biệt cơ bản giữa chủ nghĩa xã hội thị trường và chủ nghĩa xã hội truyền thống (tức là Kinh tế Kế hoạch hóa tập trung, còn gọi là kinh tế xã hội chủ nghĩa) là sự tồn tại của một thị trường điều phối phương tiện sản xuất và mọi máy móc thiết bị sản xuất.Chủ nghĩa xã hội thị trường thường được biết đến bằng 3 hệ thống kinh tế sau đây, tuy có quan hệ gần gũi nhưng đặc trưng khác nhau rõ rệt.1. Những hình thức ban đầu của Chủ nghĩa xã hội thị trường bao gồm những đề xuất những doanh nghiệp hợp tác xã hoạt động trong một nền kinh tế thị trường tự do, để cho các hình thức bóc lột được tiệt trừ và mỗi cá nhân có thể nhận được toàn bộ giá trị lao động, sản phẩm lao động do mình làm ra. Những hình thức sơ khai này thường được gọi là chủ nghĩa xã hội mô hình Ricardian, thuyết kinh tế tập thể (mutualists), độc tài cá nhân (individualist anarchist) và syndicalists.2. Sự tiến hóa trưởng thành của lý thuyết kinh tế tân cổ điển (neoclassical) đã đưa đến những đề xuất khác nhau của chủ nghĩa xã hội thị trường vào khoảng đầu thế kỷ 20. Những đề xuất này bao gồm những ngành công nghiệp do nhà nước làm chủ và một cơ quan ban hành kế hoạch tập trung cùng nhau áp đặt một loại giá sản phẩm bằng đúng với chi phí sản xuất sản phẩm, từ đó đạt được cân bằng tối ưu (pareto efficiency).3. Chủ nghĩa xã hội thị trường cũng được dùng để nói đến một hệ thống kinh tế sử dụng hệ thống giá cả tự do (free price system) trong việc cấp phát và phân phối toàn thể nguồn lực, nguồn tài nguyên trong đó các ngành kinh tế "chiến lược" được nhà nước chiếm hữu và chi phối. Trong khuôn khổ mô hình này, nhà nước sẽ sử dung cơ chế thị trường để điều tiết hoạt động kinh tế, cũng giống như các nhà nước tư bản ảnh hưởng lên nền kinh tế tư bản, bao gồm việc sử dụng những quyết định hành chính tác động lên thị trường tự do theo hướng nhà nước mong muốn, thay vì để thị trường tư do tư điều tiết bởi các doanh nghiệp tham gia thị trường. Điều này cho phép những doanh nghiệp nhà nước hoạt động trong một môi trường phi tập trung hóa.Những lý luận đầu tiên về chủ nghĩa xã hội thị trường được nhà kinh tế Enrico Barone người Ý nêu ra vào năm 1908 trong tác phẩm "Il Ministro della Produzione nello Stato Collettivista", tạp chi Giornale degli Economisti, số 2, tháng Chín-Mười, trang 267-293. Barone đã đưa ra một mô hình toán về một nền kinh tế tập thể, theo đó các quan hệ tiền tệ hàng hóa trong nền kinh tế đều có thể tính toán được và từ đó có thể điều chỉnh để sao cho phúc lợi tập thể đạt mức tối ưu.Năm 1929, Fred Manville Taylor người Mỹ trong công trình "The Guidance of Production in a Socialist State," tạp chí American Economic Review, số 19(1), trang 1-8, đã nêu ra những điều kiện để nền kinh tế xã hội chủ nghĩa có thể, về mặt lý thuyết, đạt được hiệu quả trong phân phối nguồn lực.Trên cơ sở mô hình của Barone, vào năm 1936 nhà kinh tế người Ba Lan Oskar Ryszard Lange đã công bố cuốn sách của mình mang tên Lý thuyết kinh tế về chủ nghĩa xã hội trong đó ông kết hợp kinh tế học Marxist với kinh tế học tân cổ điển. Lange ủng hộ việc sử dụng các công cụ thị trường (giá cả) và đồng thời ủng hộ việc kế hoạch hóa. Lange cho rằng các nhà làm kế hoạch có thể tính toán và đặt ra các mức giá và chờ đợi phản ứng của thị trường để điều chỉnh cho phù hợp. Như vậy nền kinh tế sẽ có hiệu quả cao hơn thay vì để cho thị trường quyết định hoàn toàn.Abba Ptachya Lerner, nhà kinh tế người Anh gốc Do Thái, với tác phẩm The Economics of Control: Principles of Welfare Economics công bố năm 1944, cũng là một học giả đã có những đóng góp quan trọng vào việc đặt nền móng cho lý luận chủ nghĩa xã hội thị trường.Chủ nghĩa xã hội thị trường đã có ảnh hưởng đến đường lối phát triển kinh tế của một số nước đang phát triển sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Tuy nhiên sự can thiệp của nhà nước vào nền kinh tế cũng tạo ra rủi ro nền kinh tế sẽ không hoạt động hiệu quả hơn như mong muốn của nhà nước mà sự can thiệp đó sẽ bóp méo hệ thống giá cả dẫn đến mất cân bằng cung cầu hoặc gây ra sự phân bổ bất hợp lý các nguồn lực thậm chí triệt tiêu động lực tăng trưởng của nền kinh tế. Nhìn chung sự can thiệp của nhà nước cần được thực hiện một cách thận trọng dựa trên những hiểu biết vững chắc về hoạt động của thị trường với ý nghĩa là sự hỗ trợ cho thị trường nhằm tránh những thất bại của thị trường chứ không phải là nhà nước làm thay cho thị trường. Đến nay vẫn chưa có một cơ quan hoạch định chính sách hay kế hoạch hóa nào có thể thay thế cho thị trường trong việc quản lý các nguồn lực. Sự lạm dụng lý tính trong việc quản trị các nguồn lực của quốc gia với niềm tin rằng hiểu biết của một nhóm người có thể thay thế hiểu biết của toàn xã hội sẽ dẫn đến thất bại.

Liên quan

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Chủ_nghĩa_xã_hội_thị_trường http://mutualist.blogspot.com/2006/01/eugene-plawi... http://mutualist.blogspot.com/2006/07/js-mill-mark... http://www.forbes.com/2008/07/08/china-enterprises... http://us.ft.com/ftgateway/superpage.ft?news_id=ft... http://books.google.com/books?id=QV2OJqbt45oC&pg=P... http://books.google.com/books?id=RPo4_dUeHAAC&pg=P... http://books.google.com/books?id=dqcoCqFrZFYC&pg=P... http://books.google.com/books?id=fMGjVbg_mOAC&pg=P... http://books.google.com/books?id=m3QMGLrRbSAC&pg=P... http://docs.google.com/gview?a=v&q=cache:tWl8XGM_v...