Chile
Chile

Chile

Cộng hòa ChileChile (phiên âm tiếng Việt: Chi-lê[6]) tên chính thức là Cộng hòa Chile (tiếng Tây Ban Nha: República de Chile) là một quốc gia tại Nam Mỹ, có dải bờ biển dài và hẹp xen vào giữa dãy núi Andes và biển Thái Bình Dương. Với Thái Bình Dương là giới hạn phía Tây, Chile giáp Peru phía bắc, giáp Bolivia phía đông-bắc và giáp Argentina phía đông. Giới hạn phía cực nam Chile là Eo biển Drake. Cùng với Ecuador, đây là một trong hai quốc gia ở Nam Mỹ không có biên giới giáp với Brazil. Chiều dài bờ biển là 6.435 km (4000 mi).[7] Lãnh thổ của Chile còn bao gồm các hòn đảo ở Thái Bình Dương Juan Fernández, Salas y Gómez, Desventuradasđảo Phục Sinh. Chile còn tuyên bố chủ quyền trên 1.250.000 km² (480,000 sq mi) lãnh thổ châu Nam Cực. Tuy nhiên những tuyên bố này đều bị bác bỏ bởi Hiệp ước châu Nam Cực.Hình dáng lãnh thổ Chile khá đặc thù với một dải đất dài 4.300 km (2,700 mi) nhưng chiều rộng trung bình chỉ là 175 km (109 mi). Đây là quốc gia có khí hậu đa dạng, từ sa mạc khô cằn nhất trên thế giới - sa mạc Atacama - tới khí hậu Địa Trung Hải ở miền trung, và khí hậu ôn đới mưa ở miền nam.[8] Khu vực sa mạc phía bắc có trữ lượng khoáng sản lớn - chủ yếu là đồng đỏ. Dân số và tài nguyên nông nghiệp tập trung chủ yếu ở miền trung Chile, đây cũng là trung tâm văn hóa và chính trị mà từ đó Chile mở rộng lãnh thổ vào cuối thế kỷ XIX khi sáp nhập vùng phía bắc và phía nam đất nước. Khu vực phía nam Chile rất phong phú về tài nguyên rừng và đất đồng cỏ chăn nuôi gia súc với một chuỗi các núi lửa và hồ.Trước khi người Tây Ban Nha di dân tới đây thế kỷ XVI, phần phía bắc Chile nằm dưới sự thống trị của đế chế Inca trong khi người bản địa Mapuche sinh sống ở khu vực miền trung và nam Chile. Chile tuyên bố độc lập khỏi Tây Ban Nha từ ngày 12 tháng 2 năm 1818. Trong Chiến tranh Thái Bình Dương (1879–83), Chile đánh bại PeruBolivia và giành được lãnh thổ phía bắc như hiện nay. Thập niên 1880 người Mapuche bị chinh phục hoàn toàn.[7] Dù cho không phải chịu những cuộc đảo chính và các chính phủ chuyên quyền như các nước Nam Mỹ khác nhưng Chile phải trải qua giai đoạn 17 năm độc tài quân sự (1973–1990) trong đó đã làm hơn 3000 người chết và mất tích.[8]Ngày nay, Chile là một trong những quốc gia ổn định và thịnh vượng nhất Nam Mỹ.[8] Đây là quốc gia dẫn đầu châu Mỹ La tinh về chỉ số phát triển con người, sức cạnh tranh, chất lượng cuộc sống, sự ổn định chính trị, thu nhập bình quân đầu người, toàn cầu hóa, tự do kinh tế, chỉ số nhận thức tham nhũng và tỉ lệ hộ nghèo tương đối thấp.[9] Quốc gia này cũng đứng ở vị trị cao trong các bảng xếp hạng về tự do báo chí và phát triển dân chủ. Tuy nhiên theo Chỉ số Gini thì Chile cũng gặp phải sự bất bình đẳng về thu nhập.[10] Tháng 5 năm 2010, Chile gia nhập OECD.[11] Chile là thành viên sáng lập của Liên Hiệp QuốcLiên minh các Quốc gia Nam Mỹ.

Chile

Ngôn ngữ chính thức tiếng Tây Ban Nha
Ngày thành lập Từ Tây Ban Nha
18 tháng 9 năm 1810
12 tháng 2 năm 1818
25 tháng 4 năm 1844
11 tháng 9 năm 1980
Tiếng Mapuche:Tiếng Aymara:Tiếng Quechua:Tiếng Rapa Nui:
Tên bằng ngôn ngữ chính thức
Tiếng Mapuche: Chile Wüdalmapu
Chính phủ Cộng hòa tổng thống
HDI (2016) 0,847[4] rất cao (hạng 38)
Hệ số Gini (2011) 50,3 [5]
Dân số (2012) 16.341.929[2] người
GDP (danh nghĩa) (2017) Tổng số: 251,220 tỷ USD[3] (hạng 38)
Bình quân đầu người: 13.663 USD[3] (hạng 49)
Tiếng Quechua: Chili Ripuwlika
Dân số ước lượng (2015) 18.006.407[1] người (hạng 62)
Múi giờ — (UTC-4); mùa hè: — (UTC-3)
Lái xe bên phải
GDP (PPP) (2017) Tổng số: 455,941 tỷ USD[3] (hạng 42)
Bình quân đầu người: 24.797 USD[3] (hạng 53)
Tiếng Aymara: Chili Suyu
Thủ đô Santiago
33°26′N 70°40′T / 33,433°N 70,667°T / -33.433; -70.667
Diện tích 756,096.3 km² (hạng 38)
Đơn vị tiền tệ Peso Chile (CLP)
Tiếng Rapa Nui: Repūvirika o Tire
Diện tích nước 1,07 %
Thành phố lớn nhất Santiago
Mật độ 24 người/km² (hạng 194)
Tên miền Internet .cl
Mã điện thoại +56
Tổng thống Sebastián Piñera

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Chile //nla.gov.au/anbd.aut-an35027985 http://www.hls-dhs-dss.ch/textes/f/F003394.php http://www.ine.cl/canales/sala_prensa/noticias/not... http://www.mideplan.cl/final/bajar.php?path=casen2... http://plazapublica.cl/wp-content/uploads/658799.p... http://www.chile.com/tpl/articulo/detalle/ver.tpl?... http://www.emol.com/noticias/nacional/2014/02/26/6... http://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&... http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?... http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11931184v