Badnjak (
tiếng Serbia: бадњак) hay còn gọi là
veseljak (весељак), là cành
cây hoặc cây non được
người Serb Chính thống giáo đốt trên lò sưởi trong
đêm Giáng Sinh.
[lower-alpha 1] Badnjak thường là cây
sồi còn non thân thẳng được chặt vào sáng sớm ngày Giáng Sinh. Các công đoạn chặt, chuẩn bị, dựng đều trải qua những nghi thức phức tạp, khác nhau ở một số nơi. Đốt badnjak đi kèm với lời cầu nguyện cho năm mới được đầy đủ đồ ăn, hạnh phúc, tình yêu và tiền bạc. Badnjak được coi như một nhân vật; người ta mừng đón badnjak và dâng
lễ như
ngũ cốc,
rượu và
mật ong. Khi badnjak cháy trong
lễ Giáng Sinh, vị khách đầu tiên sẽ dùng cành cây hoặc gậy đập lên với hàm ý hạnh phúc và công việc của gia đình sẽ tràn ngập như những tàn lửa tóe ra xung quanh badnjak. Do cuộc sống hiện đại không được đốt lửa trên lò nữa nên badnjak có thể chỉ còn là
cây trang trí trong ngày Giáng Sinh.Tục lệ đốt badnjak theo truyền thống dân gian là để kỷ niệm sự kiện tại
Bethlehem, các mục đồng đã đốt củi để sưởi ấm cho hài nhi
Giêsu mới sinh và
mẹ Ngài. Badnjak cũng có thể coi là biểu tượng của
thập giá mà
Chúa Giêsu bị đóng đinh, còn ngọn lửa tượng trưng cho sự cứu rỗi theo niềm tin Cơ Đốc được tỏa ra qua sự kiện khổ hình đó. Các nhà sử học tôn giáo, ngữ văn và dân tộc học lại cho rằng người Serb thừa hưởng phong tục này từ
tôn giáo tiền Cơ Đốc. Họ diễn giải badnjak là hiện thân của linh hồn cây cối hay như một vị thần qua lửa đốt chết đi rồi sống lại, và ban đất đai màu mỡ, sức khỏe, hạnh phúc cho gia đình đã hiến tế và cầu xin. Ngọn lửa badnjak tượng trưng cho ánh sáng
Mặt Trời mang lại năng lượng sức sống cho năm mới. Một số dân tộc
Nam Slav cũng có phong tục tương tự, một số vùng khác ở châu Âu cũng ghi nhận truyền thống đốt cây trong lễ Giáng Sinh.Người Serb trước kia thực hiện phong tục badnjak ở trong nhà, sau chuyển thành nghi thức chung của cộng đồng bên ngoài từ thời
Vương quốc Serbia. Khi ấy, binh lính vẫn thường đốt cây badnjak trong đêm Giáng Sinh tại
doanh trại. Sang thời
Vương quốc Nam Tư, nghi lễ badnjak được chuẩn hóa trong quân đội nhưng rồi kết thúc khi
Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ. Từ thập niên 1990,
Giáo hội Chính thống giáo Serbia và các cộng đồng địa phương tổ chức lễ Giáng Sinh công cộng, badnjak giữ vị trí quan trọng trong buổi lễ. Vào dịp Giáng Sinh, dân chúng trong
giáo xứ sẽ đốn cây và mang đến nhà thờ, đặt trước cổng, tại đó giáo sĩ sẽ làm lễ và ban phước. Buổi lễ kết thúc bằng hình ảnh tất cả mọi người vây quanh đống lửa.